Page 164 - Konu Özetleri AYT Fizik

AÇISAL MOMENTUM

GÜNLÜK HAYATTA AÇISAL MOMENTUMUN KORUNUMU

Yüzücüler, havada takla atarken açısal momentumları korunur. Dizlerini
vücutlarına çekerler çünkü bu hareket eylemsizlik momentlerini azaltır.
Açısal momentum korunduğu için, eylemsizlik momenti azaldığında, dö-
nüş hızı (açısal hız) artar. Bu prensip, yüzücülerin havada daha hızlı
ve kontrollü dönüşler yapabilmelerini sağlar. Bu, dönüş sırasında daha
fazla takla atabilmeleri ve daha estetik bir dalış gerçekleştirebilmeleri
anlamına gelir.

L = I • ω

Açısal momentumun korunumu ilkesi, fizikte birçok farklı durumda göz-
lemlenebilir ve sporcunun buz pateni performansı buna iyi bir örnektir.
Sporcu, kollarını açık tuttuğunda, eylemsizlik momenti büyük olduğu için
açısal hızı daha düşüktür. Ancak kollarını kapattığında, eylemsizlik mo-
menti azalır ve açısal hızı artar, bu da sporcunun dönüşlerini daha hızlı
yapmasını sağlar.
L = L
1 2
I • ω = I • ω
1 1 2 2
I > I olduğundan ω > ω olur.
1 2 2 1
I 1 I 2

Dünya, Güneş’in etrafında dönerken açısal momentumun korunumu
prensibi geçerlidir.
İlk olarak, Dünya'nın eylemsizlik momenti, (I) Güneş'e daha yakın ol-
duğunda azalır. Eylemsizlik momenti (I) cismin kütlesi (m) ve dönme
2
yarıçapı (r) ile ilişkilidir ve I = m • r şeklinde ifade edilir.
Dünya Güneş'e daha yaklaştığında, r değeri azalır, bu da (I) değerinin
azalmasına neden olur. Bu durumda, Dünya'nın açısal momentumu (L)
sabit kalmalıdır. Açısal momentum, L = I • ω formülü ile ifade edilir, bu-
rada ω açısal hızdır. Dolayısıyla, eylemsizlik momenti azaldığında ve
açısal momentum sabit kaldığında, açısal hız ω artar. Bu da Dünya'nın
Güneş çevresinde dönme hızının arttığını gösterir.
Sonuç olarak, Dünya Güneş'e daha yaklaştığında, yörüngesel hızı artar
ve Güneş'ten uzaklaştığında yörüngesel hızı azalır.

Açısal momentumun korunumu, döner sandalye üzerinde yapılan bir
deney ile açıklanabilir. Bir kişi, döner sandalyeye oturur. Sandalye dön-
dürülünce ellerinde ağırlıklarla kollarını açar. Bu durum, sandalyenin
dönme eylemsizlik momentini artırır, yani sandalye daha yavaş döner.
Kişi, dönme sırasında kollarını ve ağırlıkları gövdesine çektiğinde, dön-
me eylemsizlik momenti azalır, bu da sandalyenin daha hızlı dönmesine
neden olur.

164 MEBİ KONU ÖZETLERİ FIZIK - AYT