Page 37 - Konu Özetleri TYT Türkçe

SES BİLGİSİ 1

Ünlülerle İlgili Ses Olayları

Ünlü Düşmesi
• Bazı sözcükler çekim eki aldığında ünlü düşebilir.
karın-ım > karnım ömür-ü > ömrü
• Bazı sözcükler yapım eki alınca ünlü düşebilir.
beniz-e- > benze- koku-la- > kokla-
• İki sözcüğün birleştiği bazı durumlarda ünlü düşebilir.
kahır+olmak > kahrolmak cuma+ertesi > cumartesi

Ünlü Türemesi
• Bazı sözcüklere ‘‘-cık/-cik’’ küçültme eki gelince ünlü türer.
dar-cık > daracık bir-cik > biricik
genç-cik > gencecik az-cık > azıcık
• Bazı sözcükler ‘‘m,p,r,s’’ ünsüzleri ile pekiştirilince ünlü türeyebilir.
sağlam > sapasağlam gündüz > güpegündüz
çevre > çepeçevre yalnız > yapayalnız

Ünlü Daralması
• ‘‘-yor’’ şimdiki zaman ekindeki ‘‘y’’ sesi, kendinden önceki ‘‘a’’ ve ‘‘e’’ düz geniş ünlülerini daraltıp
‘‘ı, i, u, ü’’ dar ünlülerine çevirir.
söyle-yor > söylüyor bakma-yor > bakmıyor
• Tek heceli olan ‘‘de-’’ ve ‘‘ye-’’ fiillerinde ve ‘‘ne’’ sözcüğünde ‘‘y’’ kaynaştırma harfi ünlü daralmasına
sebep olur.
de-y-e > diye ye-y-ecek > yiyecek ne-y-e > niye

Ünlü Değişimi
• ‘‘Ben’’ ve ‘‘sen’’ sözcüklerine yönelme durum eki olan getirildiğinde kelimenin kökünde bulunan
‘‘e’’ ünlüsü ‘‘a’’ ünlüsüne döner. Buna ünlü değişimi denir.
ben-e > bana sen-e > sana

Ulama
• Art arda gelen iki kelimeden birincisinin sonundaki ünsüzün, ikinci kelimenin başındaki ünlüyle ses
bakımından bir hece oluşturacak biçimde bağlanarak söylenmesi ulama denir.
Artarak gönlümün aydınlığı her saniyede

Bir mehabetli sabah oldu Süleymaniye’de

TÜRKÇE - TYT MEBİ KONU ÖZETLERİ 37