Osmanlı padişahlarının yetkilerinin mutlak ve sınırsız olduğu zannedilir ancak gerçekte durum hiç de böyle değildir. Padişahın yetkilerini kısıtlayan çeşitli unsurlar vardı. Yavuz, Kanuni gibi en güçlü Osmanlı padişahları bile iktidarlarının sınırlı oluşunu çeşitli hadiselerle görmüşlerdi. Bu kısıtlamaların başında şeri hukuk kuralları gelmekteydi. Mesela Şeyhülislam Ebussuud Efendi devlet idaresiyle ilgili olarak verdiği bazı fetvalarında “Meşru (yasal) olmayan bir konuda Sultan emri olmaz.” cümlesiyle bunu ifade etmişti. Ayrıca yerleşmiş örfi kaideler olan kanun-ı kadimin de hükümdarların icraatında kısıtlayıcı bir unsur olduğu görülmektedir.

Yukarıdaki bilgilere dayanarak;

I. Osmanlı devlet idaresinde padişah dışı aktörlerin de etkinliği söz konusuydu,

II. Şeri ve örfi hukuk Osmanlı padişahının otoritesini sınırlayan iki önemli güçtü,

III. Osmanlı devlet idaresinde padişahın emrine karşı durabilecek bir kurum yoktu

yargılarından hangilerine ulaşılamaz?

Osmanlıda hükümdarın ölümünden sonra kimin tahta geçeceğini düzenleyen bir veraset kanunu olmadığından taht kavgaları kaçınılmazdı. Hükümdarın ölümüyle birlikte oğulları arasında çekişmeler başlar, kardeş ordular karşı karşıya gelirdi. Bu çatışmalar uzadıkça devlet otoritesinde boşluk oluşur, ekonomi ve düzen sarsılırdı. Bu da Osmanlı Devleti’nin devamlılığı ve halkın huzuru bakımından çok büyük sakıncalar doğurur ve devleti âdeta sürekli bir “fetret tehlikesi” ile karşı karşıya getirirdi.

Fatih Sultan Mehmet’in gerçekleştirdiği;

I. Kardeş katline izin verilmesi,

II. “Ülke hükümdarın malıdır.” anlayışının getirilmesi,

III. Padişahın divan toplantılarına başkanlık etmeyi terk etmesi

uygulamalarından hangilerinin yukarıdaki metinde bahsedilen “fetret tehlikesi”ni önlemek adına yapıldığı savunulabilir?

Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Dönemi’nden itibaren devlet işlerinin görüşülmesinden sorumlu olan kurum aşağıdakilerden hangisidir?

Osmanlı Devleti’nde devlet memurlarının haksız bir şekilde elde ettikleri gelir veya mülklerinin tamamına ya da bir kısmına devlet tarafından el konulmaktaydı. Bu suçu işleyenlerden alınan ceza gelirleri devlet hazinesine aktarılırdı. Fatih Sultan Mehmet Dönemi’nde bu usul etkin biçimde uygulanmaya başlandı. Osmanlılarda bu usulün yaygın ve sistemli bir şekilde uygulanması ile Veziriazam Çandarlı Halil Paşa’nın mal varlığına el konulması uygulamanın ilk örneklerinden birisi oldu.

Bu bilgilerde ifade edilen uygulama aşağıdakilerden hangisidir?

Türklerde bir devlet idarecisinin sahip olması gereken özellikler, Osmanlı Devleti’nde kaleme alınan eserlerde genişçe işlenmiştir. Bu özellikler içerisinde padişahın halkına karşı olan sorumlulukları hatırlatılmış ve devlet yöneticilerinin adaletli olması gibi birçok konuda  nasihatler verilmiştir. Bu eserlerde padişahlara, ordunun ve halkın ihtiyaçlarını karşılamaları, ahlaki yönden güçlü olmaları ve müsrif olmamaları hatırlatılmıştır.

Buna göre;

I. Halkı zulümden korumalı,
II. Emirleri sorgulanmadan yerine getirilmeli,
III. Gereksiz masraftan kaçınmalı,
IV. Ordunun eksiklerini gidermeli

gibi görevlerden hangileri devlet idarecesinde olması gereken vasıflar arasında gösterilebilir?

İslam edebî kültürünün önemli türlerinden olan nasihatname ve siyasetnameler Osmanlı Devleti’nde de kaleme alınmıştı. Tavsiyeler içeren bu eserler doğrudan veya dolaylı olarak devlet idarecisinin sahip olması gereken nitelikler hakkında bilgiler verirdi. Osmanlıda siyasetname türü eserler özellikle devlet idaresinde aksaklıklar çıkınca yazılmaya başladı. Zamanla sayıları artan siyasetnameler padişah. dışında diğer devlet yöneticilerine de tavsiyeler içerirdi. XVI. yüzyılla birlikte bazı devlet adamları görevleri sırasındaki tecrübeleri doğrultusunda bu türde eserler verdi. Böylece siyasetnameler aksaklıkları ortaya koyup pratik çözümler sunan raporlara dönüştü.

Bu bilgiler dikkate alındığında aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?

Fatih Sultan Mehmet devleti tek merkezden yönetmek ve güçlü bir otorite sağlamak adına faaliyetlerde bulundu.

Aşağıdakilerden hangisi Fatih Sultan Mehmet’in bu amacını gerçekleştirmeye yönelik attığı adımlardan biri değildir?