Page 53 - Biyoloji 9 | 1.Ünite

Nükleotitler, nükleik asitlerin yapısal birimleridir. Her bir nükleotit 3 Pirimidin
bazları
alt birimden oluşur:
NH 2
♦ Azotlu organik baz N H

♦ 5 karbonlu şeker
O N H
♦ İnorganik fosfat grubu H
Sitozin
Pürin (DNA-RNA)
Azotlu Organik Bazlar bazları
O
H
NH 2
Azotlu organik bazlar, halka yapısına göre pürin ve pirimidin baz- N CH 3
N N
ları olmak üzere iki çeşittir (Görsel 1.77). Pürin bazları biri altıgen H
diğeri beşgen şekilli iki halkanın birleşmesinden oluşmuştur. Piri- N N H O N H H
midin bazları ise yalnızca altıgen şekilli tek bir halkadan ibarettir. H Timin
Adenin
Pürin bazları adenin (A) ve guanin (G) olmak üzere 2, pirimidin (DNA-RNA) (DNA)
bazları ise sitozin (C), timin (T), ve urasil (U) olmak üzere 3 çe- O H O
şittir. DNA’da adenin, guanin, sitozin ve timin organik bazları içe- N H N H
N
ren nükleotitler; RNA’da ise adenin, guanin, sitozin ve urasil orga- H O H
nik bazları içeren nükleotitler bulunur. DNA’daki timin bazı yerine N N NH 2 N
H H
RNA’da urasil bazı vardır. Guanin Urasil
(DNA-RNA) (RNA)
5 Karbonlu Şekerler Görsel 1.77: Azotlu organik bazlar

Şekerler nükleik asitlerin en önemli elemanlarından biridir. Tüm
O OH O OH
nükleotit çeşitlerinde bir adet 5 karbonlu şeker (pentoz) bulunur. HOCH 2 HOCH 2
Bu pentoz riboz veya deoksiriboz şekerlerinden biridir. RNA
H H H H
nükleotitlerinde bulunan 5 karbonlu şeker riboz, DNA nükleotitlerinde H H H H
bulunan 5 karbonlu şeker ise deoksiribozdur (Görsel 1.78).
OH H OH OH
Deoksiriboz Riboz
2-
İnorganik Fosfat Grubu (HPO ) (DNA) (RNA)
4
Nükleotitlerin yapısına katılan üçüncü molekül inorganik fosfat Görsel 1.78: Beş karbonlu şekerler
2-
grubudur (HPO ) (Görsel 1.79). Bu molekül DNA ve RNA’ya asidik
4
özellik kazandırır.
O
Bir nükleotidin sentezi sırasında azotlu organik baz ile 5 karbonlu
- O P OH
şeker birbirine glikozit bağıyla bağlanarak nükleozit oluşturulur.
Nükleozitteki şekere inorganik fosfat grubunun ester bağı O -
kurularak eklenmesiyle de nükleotit meydana getirilir (Görsel (DNA-RNA)
1.80). Glikozit ve ester bağlarının kurulumu sırasında su açığa Görsel 1.79: İnorganik fosfat grubu
çıkar (dehidrasyon).

O O
H H
Azotlu
Azotlu
N CH 3 N CH 3
organik organik
baz baz
O N H O N H
O Ester
O Glikozit - O P bağı O Glikozit
bağı bağı
HOCH 2 O CH 2
O -
H H H H
H H Fosfat H H
grubu
OH H OH H
Şeker a Şeker b
Görsel 1.80: a) Nükleozit b) Nükleotit
65
Yaşam Bilimi Biyoloji