Page 30 - Coğrafya 9 | 1.Ünite

OKUMA PARÇASI
RÜZGÂRLAR VE TİCARET

18. yüzyılda Atlas Okyanusu’nun kuzeyin- gitmek içinse batıdan doğuya doğru esen “batı
de sıkı bir sömürge ağı ortaya çıkmıştı. Bu ağ rüzgârları” kullanılıyordu. Rüzgârların kullanıl-
sürekli rüzgârlara bağlı olarak şekillenmişti. O dığı bu taşıma sistemiyle Amerika ve Avrupa
dönemdeki küresel ticari faaliyetler yelkenli ge- arasında bol miktarda insan ve ürün taşınmıştır.
milerle yapıldığından rüzgârların önemi büyük- Ancak buharlı gemilerin icadından sonra rüz-
tü. Batı Avrupa’dan Amerika’ya gitmek için kul- gârlara olan bağımlılığın azalması bu sistemi
lanılan alize rüzgârları “ticaret rüzgârları” olarak bitirmiştir.
tanınmaya başladı. Amerika’dan Avrupa’ya Bu kitap için hazırlanmıştır.

B) Mevsimlik Rüzgârlar (Musonlar)
Yaz ve kış mevsimleri arasında oluşan sıcaklık ve basınç farklarına bağlı olarak mevsimlik rüzgârlar oluşur.
Bu rüzgârlar kışın karalardan denizlere soğuk ve kuru, yazın ise denizlerden karalara doğru nemli ve sıcak olarak
eserler. Bu rüzgârlara genel olarak muson rüzgârları adı verilir. Muson rüzgârlarının doğmasında Dünya’nın yıllık
hareketi ile kara ve denizlerin farklı ısınma özelliklerine sahip olması etkilidir. Muson rüzgârları yıl içerisinde biri
yağışlı, diğeri yağışsız veya az yağışlı iki mevsim oluşmasına neden olurlar. Muson rüzgârları en belirgin olarak
Hindistan yarım adası ve Güneydoğu Asya’da görülür.
Yaz Musonları
Yaz aylarında çevresindeki
okyanuslardan daha çok ve çabuk 1023 1020
ısınan Asya kıtası üzerinde termik 1017 1014 1011
alçak basınç alanı oluşur. Okyanus- 1008 AB
lar üzerinde oluşan yüksek basınç
alanından karaya doğru nemli yaz
musonları eser (Harita 1.16). Yaz
musonları Güneydoğu Asya kıyıla-
rına bol yağış bırakır.
Kış Musonları
Kış aylarında Asya kıtası üze- 1026
rinde termik yüksek basınç alanı 1029
1032
oluşur. Bu nedenle karadan okya-
nuslara doğru kuru olan kış muson- YB
ları eser. Karasallığın etkisiyle hızlı 0 400 800 km
Harita 1.16: Yaz musonları

104 DOĞAL SİSTEMLER