Page 125 - Biyoloji 10 - Kavram Öğretimi

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
60 BİYOLOJİ 10 Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı
Kavram Öğretimi

2. Biyosfer 2, ekoloji ve teknolojiyi yeni bir formda
birleştirmeyi amaçlayan Arizona’da bulunan bir
dünya araştırma tesisidir. Farklı biyomlara daya-
nan çeşitli alanlara sahip büyük bir yapıda, bütün
yaşam sistemleri arasındaki etkileşimi keşfetmek
için tasarlandı. İnsanlar için akarsular, göller ve
ormanlar gibi çeşitli biyomlara ve yaşam alanları-
na ek olarak tesiste tarım ve çalışma alanları da
vardı. Başta edinilen misyon, 8 kişilik bir müret-
tebatın tam 2 yılı içeride geçirmesiydi. Fakat de-
ney planlandığı gibi gitmedi. Kısa bir süre sonra
Biyosfer 2’de gıda yetiştirmenin büyük bir zorluk
olduğu anlaşıldı. Misyonun ilk birkaç ayında hava
hep bulutluydu ve mahsuller büyümedi. Sonra-
sında Biyosfer 2 oksijen kaybetmeye başladı. Görsel 2: Biyosfer 2 araştırma tesisi
Getirilen bir kamyon dolusu sıvı oksijen içeriye
gaz şeklinde püskürtüldü. Bu arada ekosistem bir akış hâlindeydi. Sinek kuşları ve bal arıları
ölüyor, kurtlar mahsullere saldırıyor, hamam böceklerinin ise sayısı artıyordu. Temiz su sağlayan
sistem kirlenmiş, Biyosfer 2’de yaşayan 25 omurgalı canlı türünden 19’u yok olmuş, bitkilerin toz-
laşmasını sağlayan böcekler ölmeye başlamış, göllerdeki yosunlar aşırı büyümüş ve bunun üzerine
deney sonlandırılmıştı. Biyosfer 2, şu anda bilimsel araştırmalar ve geziler için kullanılmaya devam
ediyor.
Biyosfer 2 deneyi ile ilgili verilen metinde sözü geçen biyotik bileşenler nelerdir?

3. Aşağıda biyotik faktörlerle ilgili bir metin verilmiştir. Bu metindeki yanlış bilgileri belirleyerek doğru-
sunu yazınız.

Biyotik faktörler, canlıları etkileyen diğer canlılardan kaynaklanan etkenlerdir. Canlılar ekosistemde-
ki işlevlerine göre üç ana gruba ayrılırlar: üreticiler, tüketiciler ve ayrıştırıcılar.
Üreticiler toprak içerisinde bulunan organik maddeleri parçalayan, canlıların bıraktıkları artıkları ve
cesetleri ayrıştıran organizmalardır. Hayvanlar ve mantarlar bu canlılara örnektir. Çürükçül organiz-
maların ayrıştırma işlemi, organik maddelere kadar devam eder. Üreticiler, ekosistemdeki tüm can-
lıların kalıntılarını ayrıştırmak suretiyle tekrar ekosisteme kazandırarak geri dönüşüm işi görürler.
Tüketiciler ise holozoik, simbiyoz ve saprofit beslenenler olmak üzere üç grupta incelenir. Sadece
etçiller üzerinden beslenen canlılara birinci dereceden tüketici, birincil tüketicilerle beslenenlere
ikinci dereceden tüketici denir. Ayrıca bitki veya algler ile beslenen canlılara da üçüncü dereceden
tüketiciler denir.
Biyotik faktörlerin bir diğer grubunu oluşturan ayrıştırıcıların çoğunluğunu fotosentetik olan organiz-
malar oluşturur. Bitkiler, fotosentetik bakteriler ve algler bu grubun üyeleridir ve fotosentez yaparak
inorganik maddelerden organik madde üreten organizmalardır. Ayrıştırıcılar, ekosistemde tüketici
durumunda yer alan diğer canlılara doğrudan ya da dolaylı olarak besin kaynağı oldukları için çok
önemli bir gruptur.

122
Hazırlayan: Ramazan SUBAŞI