Page 143 - Tarih 10 | Kavram Öğretimi Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
60 TARİH 10 Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı
Kavram Öğretimi
2. ÜNİTE : BEYLİKTEN DEVLETE OSMANLI SİYASETİ (1302-1453)> 2.6. Türk Devletlerinin Liderlik Mücadelesi
Kavram : Çelebi
Genel Beceriler : Bilgi Okuryazarlığı Becerisi
Alan Becerileri : Tarihsel Kavrama Becerisi

Çalışmanın Adı ÇELEBİ TERİMİ VE KULLANIMI 20 dk.
Çalışmanın Amacı Çelebi teriminin farklı kullanımlarını kavrayabilme.

1. Yönerge: Metinden hareketle aşağıdaki soruları cevaplayınız.

Osmanlılarda özellikle XIV. yüzyıldan XVIII. yüzyıla kadar kültürlü yüksek tabakaya mensup olan-
lar. ilmiye ricali, divan şairleri, kalem erbabı, Divan-ı Hümayun katipleri gibi genel olarak okumuş,
bilgili kimselere hatta bazı gayrimüslimlere verilen bu unvan, ilk dönemlerde Osmanlı şehzadeleri
için de kullanılmıştır. Padişahlar, devletin kuruluş dönemlerinde kardeşlerine ve şehzadelere yöne-
timde görevler verirdi. I. Murad Dönemi’nden itibaren ise şehzadeler on dört, on beş yaşına geldik-
lerinde sancak beyi olarak görevlendirilmeye başlandı. Sancaklara vali olarak atanan şehzadelere
“Çelebi Sultan” denirdi. Nitekim Yıldırım Bayezit’in dört oğlu “çelebi” unvanıyla anılmış, I. Meh-
med padişah olduktan sonra da bu unvanla tanınmıştır. Kelime XVIII. yüzyıldan itibaren daha farklı
anlamlarda kullanılmıştır. J. Redhouse’ın kelimeye; “Hristiyan din adamı (rahip, keşiş), şehzade,
edip, âlim, kâtip, gayrimüslim, beyefendi” gibi birbirinden farklı anlamlar vermesi XIX. yüzyıl son-
ları için doğru olmalıdır. Bu dönemde modernliğe özenen bazı aydınlara ve kibarlık meraklısı zengin
aile çocuklarına “alafranga çelebiler” denmiştir. “Çelebi efendi” tabiri ise bir kısım ilmiye ricali ile
Konya Mevlevi Asitanesi postnişinleri için kullanılmıştır.

(Mehmet İpşirli, “Çelebi”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.8, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları,
İstanbul 1993, s.259’dan düzenlenmiştir.)

1. “Çelebi” tabiri kimler için kullanılmıştır?

2. “Çelebi sultan” kime denirdi? Bu unvanı hangi padişah kullanmıştır?

3. Çelebi lakabıyla tanınan üç isim belirtip bu kişileri kısaca tanıtınız.

110
Hazırlayan: Ferhat BİLDİK