Page 41 - Fizik 11 | Kazanım Kavrama Etkinlikleri

21 FİZİK 12

4. ÜNİTE : ATOM FİZİĞİNE GİRİŞ VE RADYOAKTİVİTE > 4.1. Atom Kavramının Tarihsel Gelişimi
Kavram : İyonlaşma
Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Çıkarım Yapma Becerisi

Çalışmanın Adı GİTMESİNE ENGEL OLABİLİR MİSİN? 20 dk.
Çalışmanın Amacı Bohr atom teorisine göre iyonlaşma kavramını tanımlayabilme.

Yönerge: Metinden faydalanarak aşağıdaki soruları cevaplayınız.

GİTMESİNE ENGEL OLABİLİR MİSİN?
Fizik öğretmeni Hayrettin Bey’den proje ödevi olarak “iyonlaşma” konusunu alan Mertcan, sunumunu konu
ile bağdaşan, herkesin gözlemleyebileceği ve kolay biçimde anlayabileceği bir örnekle hazırlamak ister.

Mertcan’ın yaptığı sunum ve öğretmeni ile olan diyaloğu aşağıda verilmiştir.
Mertcan: Sunumuma başlarken, iyonlaşma kavramının anlaşılabilmesi için öncelikle iyon kavramının iyi
öğrenilmesi gerektiğini düşünüyorum. Bu nedenle
geçmiş derslerimizdeki bilgilerimizle bu kavramı ha-
tırlayalım. Atomlar kararsız yapılarından kurtulmak ve
kararlı hâle gelebilmek için elektron alma ya da verme
eğilimindedirler. Bu davranışlar için enerji gerekmek-
tedir. İşte bu enerji sayesinde atomdaki elektronların
koparılması ya da eklenmesi sonucunda iyon oluşu-
mu gerçekleşir. Benzeştirme modelimizde elektron
koparılması davranışını incelemek istiyorum.

Düzeneğimizde içi su dolu akvaryumun dibine yer-
leştirilmiş basketbol, voleybol ve futbol topları ile bu
topları o konumda tutabilmek için bu topların üzeri- Görsel 1: Su dolu akvaryumda basketbol, voleybol ve futbol
ne konulmuş farklı kütlelerde demir halkalar bulun­ topları ile topların üzerine konulmuş farklı kütlelerde demir
maktadır (Görsel 1). halkalar
Hayrettin Bey: Peki, bu demir halkalar neden farklı kütle değerinde? Hepsi eşit olsa olmaz mı?
Mertcan: Öncelikle düşünmemiz gereken durum, topların bu konumdayken herhangi bir biçimde ha-
reket edememesidir. Çünkü demir halkalar, topların yerinde kalmaları için gerekli engeli oluşturacak
kuvveti iletmiştir. Ancak her topun farklı kütlede olması onları engelleyecek kuvvetin de birbirinden farklı
olma sını gerektirir. Örneğin basketbol topunu kabın tabanında tutan demir halka, voleybol topununkin-
den daha büyük kütle değerine sahip olmalıdır.
Şimdi düzenekteki halkaları topların üzerinden aldı-
ğımızı düşünelim. Her bir topun yukarı doğru çıktı-
ğını ve tabandaki sıkışma pozisyonundan kurtuldu-
ğunu görebiliriz (Görsel 2).
Hayrettin Bey: Burada anlatmak istediğin durum
ya da olaya benzettiğin ögeleri açıklar mısın?
Mertcan: Tabii ki… Kısaca anlatmak istersek de-
mir halkalar topların üzerinde sanki bir atomun
iyonlaş ma sürecini temsil eden enerji gibi engel
oluşturmuştur. Elektronun yörüngeden koparılması Görsel 2: Topların üzerindeki demir halkalardan kurtularak
için gere ken enerji bu demir halka gibi top üzerinde yüzeye doğru çıkması
baskı meydana getirmiştir. Gerekli enerji verilirse
elektron koparılıp serbest kalarak yüklü hâle geçer ve sonraki süreç içinde atom, iyon hâline gelir.
Hayrettin Bey (Sınıfa dönerek): Arkadaşlar, artı yüklü bir iyon oluşturmak için önce atomun içinde var
olan elektronun koparılması gerekir. Yine bunun için belirlenen elektriksel gerilimden kurtulmasına yete­
bilecek seviyedeki enerjinin de dış kaynaktan alınması gerekir.

38