Page 4 - Kimya 9 | Kazanım Kavrama Etkinlikleri

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü KİMYA 9 1

3. ÜNİTE: Kimyasal Türler Arası Etkileşimler
Konu Zayıf Ve Güçlü Etkileşimlerde Bağ Enerjisi 20 dk.
Kazanımlar 9.3.4.1. Zayıf ve güçlü etkileşimleri bağ enerjisi esasına göre ayırt eder.

1. Yönerge Zayıf ve güçlü etkileşimler bağ enerjisi ile ilişkilendirilerek açıklanır.

Türler arası çekim kuvvetleri güçlü ve zayıf etkileşimler olarak sınıflandırılır. Bileşiği oluşturan atomlar ya da
iyonlar arası çekim kuvvetleri genellikle güçlü etkileşimler, moleküller arası ya da soy gaz atomları arası çekim kuv-
vetleri ise zayıf etkileşimlerdir. Aşağıdaki görselde metil alkol (CH 3OH) molekülleri arasındaki zayıf etkileşimler
(c), aynı bileşiği oluşturan atomlar arasındaki güçlü etkileşimler a ve b harfleriyle gösterilmiştir.

a b

c

Zayıf etkileşimlerin tamamı maddenin yoğun fazında (katı ve sıvı) etkin olduğu kabul edilir. Maddenin gaz hâ-
linde tanecikler arası uzaklık çok fazla olduğu için zayıf etkileşimler ihmal edilir. Zayıf etkileşimler moleküller
arası etkileşim olarak tanımlansa da soy gazların yoğun hâllerinde atomları arasında da görülür. Asal gazlar düşük
sıcaklıkta yoğunlaşır ve atomik yapıda da olsalar bu atomlar zayıf etkileşimler sayesinde bir arada durur. Asal gaz-
ların atomlarının yoğun fazda bir arada bulunmasının nedeni zayıf çekim kuvvetleridir. Türler arası etkileşimlerin
sınıflandırılmasında kullanılan güçlü ve zayıf etkileşim sınıflandırılmasında bir ölçüt bulunur. Bu ölçüt etkileşimin
oluşması sırasında açığa çıkan veya etkileşimin kopması için gereken enerjidir. Bu enerji yaklaşık 40 kJ/mol’dür.
Aşağıdaki örnekte bazı tepkimeler ve tepkimelere eşlik eden enerjiler verilmiştir. Örneği ve çözümünü inceleyiniz.
(a) 39,2 kJ/mol + C 2H 5OH(s) → C 2H 5OH(g)
(b) H 2O(s) + 43,9 kJ/mol → H 2O(g)
+
–
(c) NaCI(k) + 787 kJ/mol → Na (g) + CI (g)
(ç) H 2(g) + Cl 2(g) → 2HCl(g) + 185 kJ/mol
(a) olayı sıvı hâldeki etil alkol moleküllerinin gaz hâle geçmesi için gereken enerjinin 39,2 kJ/mol olduğunu gös-
terir. Bu olaya eşlik eden enerji 40 kj/mol’den düşük olduğundan moleküller arası etkileşimlerin koptuğu söylenir.

(b) olayı suyun sıvı halden gaz hâle geçmesi için 43,9 kJ/mol enerji gerektiğini gösterir. Olay fiziksel bir değişim ve
zayıf etkileşimlerin kopmuş olmasına rağmen eşlik eden enerji 40 kJ/mol değerinden büyüktür. 40 kJ/mol ölçütü
kabul edilen yaklaşık bir değerdir. Suda olduğu gibi bu enerji değişimine uymayan değişimler de vardır. Bu nedenle
fiziksel olaylarda genellikle zayıf etkileşimlerin kimyasal olaylarda ise güçlü etkileşimlerin koptuğu ya da oluştuğu
söylenebilir.
(c) olayı kimyasal olay olup bu olaydaki etkileşimin kopmasında 787 kJ/mol enerji harcanmıştır. Bu nedenle (c)
olayında atomlar arasındaki güçlü etkileşimler kopmuştur.
(ç) olayında ise 185 kJ/mol enerji açığa çıktığı için bu olayda atomlar arası etkileşimler yani güçlü etkileşimler
kopmuştur.

3