Page 126 - ÇALGI EĞİTİMİ KEMAN 10

4.5. Nihâvend Makamında Dizi, Etüt ve Eserler
4.5. Nihâvend Makamında Dizi, Etüt ve Eserler
Eski devirlerde Türk musikisi makamlarına ırak, hicaz, nişâbur (nişâpur) ve tebriz gibi şehir veya
bölge isimleri verilirdi. Bu gelenek doğrultusunda İran’da bulunan Nihâvend şehrinin adı da Türk
müziğinde bir makam adı olarak anılagelmiştir. Günümüzde kullanılan nihâvend makamının eski
adı “nihâvend-i rûmî”dir. Bu ad, “nihâvend” makamını “nihâvend-i kebîr” adlı başka bir makamdan
ayırmak için kullanılmış fakat sonraları bu kullanımdan vazgeçilmiştir.
4.5.1. Nihâvend Makamı
4.5.1. Nihâvend Makamı
Nihâvend makamı dizisi, Batı musikisi bakımından sol minördür. Nihâvend makamı “sol” (rast)
perdesi üzerine yapılanmıştır. Makam, buselik beşlisine hicaz dörtlüsünün (hicazlı buselik) ya da
beşlisine kürdî dörtlüsünün eklenmesiyle (kürdili buselik) oluşan iki dizi biçiminde kullanılmaktadır.

Nihâvend makamının genel özellikleri aşağıda tabloda verilmiştir.

Tablo 5: Nihâvend Makamının Özellikleri
Rast perdesindeki buselik beşlisine neva perdesinde kürdî ve hicaz dörtlüleri-
Dizisi
nin eklenmesiyle oluşmuştur.
Durak (Karar) Sesi Rast (sol) perdesi.
İnici-çıkıcı. Son yüzyılda çok kullanılan bu makam, çıkıcı veya inici olarak da
Seyri
karşımıza çıkmaktadır

Güçlü Sesi Re (neva) sesidir.

Donanımı “Si” ve “mi” küçük mücennep bemollerini alır.

Yeden Sesi Fa bakiye diyezi (ırak) sesidir.

Seyrine durak veya güçlü perdesi civarından başlanır. Diziyi meydana geti-
ren çeşnilerde karışık gezinilir, güçlü perdesinde kullanılan çeşniye göre ya-
rım karar yapılır. Bu karışık gezinti sırasında gereken yerlerde asma kararlar
Seyir Özellikleri
yapılıp yine karışık gezinilir. Genişlemiş bölgelerde gösterildikten sonra ana
diziye dönülür. Bu dizi ile rast perdesinde buselik çeşnisiyle ve genellikle
yedenli tam karar yapılır.

4.5.2. Nihâvend Makamında Dizi Çalma
4.5.2. Nihâvend Makamında Dizi Çalma
Nihâvend makamının Türk müziği ses sistemindeki gösterimleri şu şekildedir:
Kürdili buselik dizisi

Rastta buselik beşlisi Nevada kürdî dörtlüsü

& ( œ # ) w œ œ b œ w œ b œ w
T B T T B T T

Hicazlı buselik dizisi

Rastta buselik beşlisi Nevada hicaz dörtlüsü
- œ b œ # w
w
& ( œ # ) w œ œ b œ
T B T T B T T

124 4. ÜNİTE