Page 93 - ÇALGI EĞİTİMİ KEMAN| 11

3.6. Nikriz Makamında Dizi, Etüt ve Eserler

3.6.1. Nikriz Makamı Dizisi
Türk mûsikisinin en eski makamlarındandır. Seydî’nin el-Matla‘ında nîrîzî, Abdülbâki Nâsır De-
de’nin Tedkik u Tahkik’inde nîrîz diye geçer. Rast perdesinde karar eden, inici-çıkıcı veya çıkıcı seyir
karakterinde olan birleşik makamlardan biri olup yiğitlik, kahramanlık gibi hamâsî duyguları ifadeye
çok elverişlidir. Makamın özellikleri Tablo 2’de verilmiştir.

Tablo 2: Nikriz Makamının Özellikleri
Rast perdesindeki (yerinde) bir nikriz beşlisine nevâda rast ve bûselik dörtlüleri-
Dizisi
nin eklenmesinden meydana gelmiştir.
Durak (Karar) Sesi Sol (rast) sesidir.
Seyri İnici-çıkıcı veya çıkıcı olarak kullanılır.
Güçlü Sesi Re (nevâ) sesidir.
Donanımı “Si” için bakiye bemolü, “fa” ve “do” için bakiye diyezi
Yeden Sesi Bakiye diyezli fa (ırak) sesidir.
Nikriz makamının seyrine güçlü veya durak perdesi civarından başlanır.
Diziyi meydana getiren çeşnilerde karışık gezinilip nevâda rast veya bûselik
Seyir Özellikleri çeşnileriyle yarım karar yapılır. Yine karışık gezinilerek asma kararlar ve
geçkiler gösterilip istenirse genişlemiş bölgede dolaşıldıktan sonra rast
perdesinde nikriz çeşnisiyle ve genellikle yedenli tam karar yapılır.

3.6.2. Nikriz Makamında Dizi Çalma

Nikriz makamının Türk müziği ses sistemindeki gösterimleri şu şekildedir:

Yerinde nikriz 5'lisi Nevâda rast 4'lüsü w

& Ï s w Ï Ï w Ï s w Ï Ï s
( )
T S A12 S T K S

Yerinde nikriz 5'lisi Nevâda bûselik 4'lüsü w

& ( Ï s ) w Ï Ï w Ï s w Ï Ï
T S A12 S T B T

Ders İçi Çalışma

Score Genel ağda nikriz makamında eserler dinledikten sonra Batı müziği ses sistemine göre verilen
nikriz diziyi çalınız.

Nikriz makamının Batı müziği ses sistemindeki gösterimi şu şekildedir:

& w œ œ b œ # w œ œ # w

92 4. ÜNİTE