Page 28 - ÇALGI EĞİTİMİ KLARNET 12

ETKİNLİK
Aaron COPLAND (Eyrın KOPLINT) (1948) Klarnet konçertosu'nu dijital ortamda
dinleyiniz. Bu eseri dinlerken ünitede öğrenmiş olduğunuz seslerden hangilerinin
bu eserde kullanıldığını defterinize not alınız. Derste öğretmeninizle paylaşınız.

OKUMA PARÇASI

Müzik Nedir ''Perdeden Tınıya''
Bir flüt, bir keman, bir trompet ve bir piyano aynı tonu çaldığında, yani nota def-
terine tek bir nota yazılmış ve bütün enstrümanlar aynı temel frekansa sahip bir
ton çalıyorsa tek bir perde duyarız (ya da duymaya yatkınızdır.) Oysa bu enstrü-
manların hepsi birbirinden çok farklıdır.
Bu farka tını (timbre) denir. İşitsel olayların en önemlisi ve çevreyle en ilişkili
olanıdır. Tını, bir aslanın kükremesini bir kedinin miyavlamasından, bir şimşek
çakışını okyanusun dalgalarının kıyıya vuruşundan…ayıran temel bir özelliktir.
İnsanların ses tınısı ayrıştırması o kadar kuvvetlidir ki çoğumuz yüzlerce farklı
sesi tanıyabiliriz. Bir yakınımızın (annemizin, eşimizin) üzgün veya mutlu, sağlık-
lı veya hasta olduğunu sadece ses tınısından anlayabiliriz.
Tını üst tonların bir sonucudur…
Her enstrümanın kendine özgü bir üst ton profili vardır, tıpkı parmak izi gibi.
Bu karmaşık modeli enstrümanı tanımak için kullanabiliriz. Örneğin klarnetlerin
tek armonikleri (temel frekansın üç katı, beş katı, yedi katı vs.) oldukça yüksek
enerjiye sahiptir. (Bunun sebebi, klarnetin bir tarafı açık diğer tarafı kapalı bir tüp
olmasıdır.) Trompetlerin hem tek hem de çift armoniklerindeki enerji miktarı den-
gelidir (klarnet gibi trompetin de bir tarafı açık bir tarafı kapalıdır ancak ağızlığı
ve çanı armonik seriyi düzenler). Ortasından çalınan bir keman baskın olarak tek
armonikler verecektir ve bu yüzden klarnete benzer bir ses çıkaracaktır. Ancak
keman alt tarafından, uzunluğunun üçte biri mesafeden çalındığında üçüncü ar-
monik ve katlarını vurgulayacaktır. Altıncı, dokuzuncu, on ikinci vs.
Bütün trompetlerin ses tınılarına ait bir parmak izi bulunur ve bu, keman, piyano,
hatta insan sesinin parmak izinden rahatlıkla ayırt edilebilir. Eğitimli bir kulak ve
müzisyenlerin birçoğu için iki trompetin sesi bile farklıdır, yani bütün trompetler
aynı tınıya sahip değildir, piyanolar ve akordiyonlar da. Bir piyanoyu diğerinden
ayıran şey, üst ton profilinin ufak bir farka sahip olmasıdır. Elbette bu fark bir
piyanoyla bir klavsen, org ya da tuba arasındaki fark kadar büyük değildir. Usta
müzisyenlerin bir Stradivarius kemanı ile Guerneri’yi ayırması için iki üç nota
yeterlidir.

Müziğin Etkisindeki Beyin/s. 56-58/LEVİTİN.

26