Page 56 - ÇALGI EĞİTİMİ KEMANE 9

2. ÜNİTE KEMANEDE YAY KULLANIMI VE ÇEVRİM

OKUMA PARÇASI

FÂRÂBÎ

Türk asıllı İslam filozofu ve müzik teorisyenidir (871-950). İslam dünyasında Kindî ile başlayan
felsefi çalışmaları sistemleştiren Fârâbî, Batı’da Alfarabius ve Abunaser adıyla tanınır. Hem
felsefe hem de müzik alanında çok önemli eserleri olan Fârâbî, Türkistan’ın Fârâb şehrinde
doğmuş; Bağdat, Mısır, Halep’te bulunmuş ve Şam’da ölmüştür. Müzik, felsefe, mantık, siya-
set, gök bilim gibi birçok alanda yazdığı 100 kadar eserden günümüze sadece 43’ü ulaşmış-
tır. Bu eserlerden üç tanesi müzik üzerinedir. Fârâbî, felsefenin, Mezopotamya’da Kaldeliler
tarafından geliştirildiğini daha sonra Mısır’a, Yunan’a, Süryanilere ve Araplara geçtiğini do-
layısıyla aslında tüm insanlığa ait olduğunu belirterek felsefenin amacının, varoluşu ortaya
koyarak ilk nedenlere ulaşmak olduğunu söyler.

Fârâbî, müziği, İlimler Sayımı adlı eserinde beş başlık altında sınıflandırdığı kendi dönemi-
nin ilimleri arasında matematiksel ilimlerin dördüncü sırasına yerleştirir. Onun müzikle olan
bağlantısı kuramsal olmanın ötesine geçer. İyi bir udî olarak hem pratik müzisyenlik hem de
kuramsal müzikoloji konusunda uzmanlaşmış ve müziğe dair çok değerli eserler yazmıştır.
Fârâbî’nin müzik üzerine yazdığı üç eser şunlardır:

1. Kitab’ül-Musika’l-Kebir

2. Kitabü İhsai’l-İkaat
3. Kitab fil-İkaat

Fârâbî’nin en önemli eseri, iki ciltten oluşan Kitab el-Müsika’l-Kebir’dir (Büyük Musiki Kitabı).
Eski Yunan müzik kitaplarını ve Doğu’daki müzik uygulamalarını incelediği, eserin günümüze
kalan birinci cildinde ifade edilmektedir. Bir giriş ve üç kitaptan oluşan bu birinci cildin ilk
kitabında ses, titreşim, aralıklar, diziler gibi teorik konular ele alınırken ikinci cildinde çalgılar,
üçüncü ciltte ise usul ve besteleme konularıyla birlikte çeşitli sistem ve görüşler incelenmiş-
tir. Birinci cildin girişinde, kayıp olan üçüncü ciltte eski Yunan kuramcılarının söylediklerinin
açıklandığı ve bunların düzeltilerek tamamlandığı da ifade edilmiştir.

Fârâbî, müziği, teorik ve pratik olarak iki kısımda incelemiştir. Pratik musikiyi hançere, küçük
dil, burun, ney ve ut gibi yapay aletlerin yardımıyla sesin icrası olarak kabul etmektedir. Teo-
rik müziğin ise mukaddime, bestekârlık ve sanatsal yaratıcılıktan elde edilen şeyler olduğunu
belirtir. Fârâbî ayrıca çalgıların ve müziğin fiziksel özellikleri üzerinde durarak makamların
insan psikolojisi üzerindeki etkilerini ortaya koymuştur.

Fârâbî ve çalışmaları, Orta Çağ İslam dünyasında Greklerinkinden daha özgün ve ayrıntılı bir
müzik teorisi ortaya koyması nedeniyle, kendisinden sonra gelen yazarlar tarafından takdir
edilmiş, onun eserleri X. ve XV. yüzyıllar arasında yazılan hem Arapça hem de Farsça müzik
kitaplarının temel kaynakları arasında yer almıştır.

(Komisyon tarafından düzenlenmiştir).

54 w
w

KEMANE_9.indd 54 23.05.2023 17:05