Page 107 - Çalgı Eğitimi Tar 9

TAR
TARDA IV. POZİSYON
9

Okuyorum
ÜZEYIR HACIBEYOV
Abdülhüseyin oğlu Üzeyir Hacıbeyov (18.9.1885, Şuşa - 23.11.1948, Bakü)
Azerbaycan bestecisi, müzik bilimci araştırmacı, gazeteci, dramaturg, öğretmen ve devlet adamı
olarak Azerbaycan profesyonel müzik sanatı ve milli operanın kurucusudur. SSCB halk sanatçısı (1938),
Profesör (1940), SSCB Devlet ödülü sahibi (1941, 1946), Azerbaycan besteciler birliği başkanı (1938-
1948), Azerbaycan Devlet Konservatuvarı Rektörü (1928-1929; 1939-1948).
İlk eğitimini Şuşa’daki iki sınıflı Rus Azerbaycan okulunda aldı. 1899-1904 yıllarında Gori
Öğretmenler Okulu'nda eğitim aldı. Üzeyir Hacıbeyov, öğretmenler okulunda eğitim aldığı yıllarda
dünya ve Rus kültürüyle yakından tanıştı. Okulda Batı Avrupa müziği klasiklerinin eserlerini benimsedi,
keman ve bariton da çalmayı öğrendi, halk türküsü örneklerini notaya aktardı. Hacıbeyov, öğretmenler
okulundan mezun olduktan sonra 1904 yılında öğretmen olarak atandı.
Üzeyir Hacıbeyov, bedii yaratıcılığa gazetecilikten başladı. Dönemin önemli toplumsal, politik,
eğitim meselelerine ilişkin çok sayıda makale, hicivli fıkra ve mizahi minyatür yazılar yayınlattı.
Hacıbeyov’un Ocak 1908 tarihinde Bakü'de Hacı Zeynelabidin Tağıyev Tiyatrosu’nda “Leyla ile Mecnun”
operasının sahnelenmesi ile yalnızca Azerbaycan’da değil, tüm Müslüman Doğu’da opera sanatının
temeli atılmış oldu. Hacıbeyov, operanın librettosunu Fuzuli’nin “Leyla ile Mecnun” şiirini esas alarak
yazmış, operanın müziğini, özellikle muğam ve tasnifler üzerine kurmuştu. Üzeyir Hacıbeyov, 1909-1915
yıllarında “Şeyh Senan” (1909), “Rüstem ile Söhrab” (1910), “Şah Abbas ile Hurşudbanu” (1912), “Aslı ile
Kerem” (1912), “Harun ile Leyla” (1915) muğam operalarını bestelemiştir.
Hacıbeyov 1911 yılında Moskova'daki filarmonik derneklerin müzik kurslarında, 1913 yılında ise
Petersburg Konservatuvarı'nda eğitim almıştır. St. Petersburg dönemi, Hacıbeyov’un yaratıcılığında
önemli rol oynamıştır.
Hacıbeyov, 1921 yılında Bakü’de Azerbaycanlı öğrenciler için ilk müzik okulu olan Azerbaycan
Devlet Türk Müzik Okulunu açtı. Okul 1926 yılında Azerbaycan Devlet Konservatuvarı ile birleştirildi.
Üzeyir Hacıbeyov tarafından 1931 yılında ilk notalı halk çalgıları orkestrası kuruldu. İlk aşamada orkestra
heyeti tar, kamança, balaban, def ve nagaradan oluşurken daha sonra orkestraya tütek, zurna, çifte
nagara, klarnet, kanun vb. çalgılar da alındı. Orkestra için ilk eserleri Üzeyir Hacıbeyov besteledi. Üzeyir
Hacıbeyov ayrıca bir süre orkestrada orkestra şefliği yaptı. Besteci Seid Rüstemov 1935-1973 yılları
arasında orkestranın sanat yönetmeni ve baş orkestra şefliğini yapmıştır. 1937 tarihinde Azerbaycan
Opera ve Bale Tiyatrosu’nda “Köroğlu” operası (librettosu Hüseyn İsmayılov ve Memmed Said
Ordubadi’ye ait) Hacıbeyov’un yaratıcılığının zirvesi sayılır. Köroğlu, bir halk kahramanı olmanın yanı sıra
hem de bir âşıktır. Bu nedenle opera, esas itibariyle âşık müziği üslubunda bestelenmiştir. Hacıbeyov,
“Köroğlu” operasında senfonik orkestraya Azerbaycan halk çalgılarını dahil ederek orkestranın renk
seslenmesine nail olmuştur. Hacıbeyov, Azerbaycan SSCB Devlet Marşı müziğini (1945) bestelemiştir.
Üzeyir Hacıbeyov, Azerbaycan müziğinde köklü bir dönüşüm yapmış bir bestecidir. 20. yüzyıl başlarında
sözlü halk müziği sanatı şeklinde mevcudiyetini sürdüren Azerbaycan milli müziğini, Batı Avrupa ve Rus
bestecilik ekollerinin başarıları, biçim ve türleri ile zenginleştirdi.
Azerbaycan Halk Müziğinin Esasları (1945) temel araştırmasında halk müziğinin örnekleri ve
biçimlerinin derin analizine dayanarak uzun bir geçmişe sahip Azerbaycan müziğinin gelişim kurallarını,
milli özelliklerini belirlemiştir. Hacıbeyov’un müziği dünyada ün kazanmış, dünya müzik kültürünün altın
fonuna dahil edilmiştir. Azerbaycan Devlet Konservatuvarına (1949) ve Azerbaycan Devlet Senfonik
Orkestrasına (1944) Hacıbeyov’un adı verilmiştir.

105