Page 75 - ÇALGI EĞİTİMİ TAR 9

TAR
TARDA II. POZİSYON
9

Okuyorum

Azerbaycan’da Aşıklık Geleneği

Toplumların yaşam biçimlerini belirleyen ögelerden biri olan âşıklık geleneği kuşaktan
kuşağa, dilden dile aktarılır ve kültürel zenginliğin temelini oluşturur. Türk dünyası aşıklık
geleneği, yüzyılların deneyimlerinden süzülerek biçimlenmiş, kuşaktan kuşağa aktarılan
bir değerler bütünüdür. Azerbaycan Edebiyatı'nın en zengin kolunu oluşturan aşık edebiyatı
geleneğinin kökleri çok gerilere gider ve geniş bir alana yayılır. Anadolu ve Azerbaycan ozanlık/
âşıklık geleneğinin en büyük temsilcisi olarak Dedem Korkut kabul edilir. Aşıklar daha çok, "halk"
yahut da "el" şairi olmuş, söyledikleri şiirler ise, aşık şiirinin bütün özelliklerini bünyesinde
taşımıştır. Âşıkların hayatları etrafında halk hikâyeleri oluşmuştur. Genellikle okuma yazmaları
yoktur. Şiirlerini saz eşliğinde irticalen (hazırlıksız olarak) terennüm ederler. Şiirlerini genellikle
hece ölçüsüne bağlı kalarak söylerler. Bir yandan anonim halk edebiyatına, bir yandan da divan
edebiyatına açıktır. Azerbaycan âşıklarını üç grupta değerlendirebiliriz:
a. Üstat Aşıklar: Aşıklık geleneğinin gelişmesini sağlayan aşıklardır. Çok iyi saz çalarlar. Bu
âşıkların şiirleri etrafında halk hikâyeleri teşekkül etmiştir.

b. İfacı Aşıklar: "Usta malı" adı verilen üstat âşıkların şiirlerini çalıp söyleyen bu aşıkların şiir
söyleme kabiliyeti yoktur. Ancak bunların da çırakları olabilir.

c. El Şairleri: Saz çalmayı bilseler bile güzel okuma kabiliyetleri olmadığı için genellikle meclis
düzenleyemezler. Günlük sorunları şiirlerine yansıtmışlardır.

d. Aşıkların şiir söylemeye başlaması, Anadolu'daki gibidir. Azerbaycan aşık şiirini konuları
açısından ele aldığımızda Anadolu sahası kadar zengin olduğunu görüyoruz. Halkın
kahramanlık duygularından ıstıraplarına, sevinçlerinden sevgilinin vefasızlığına kadar pek
çok konu şiirde gereken yeri alabilmiştir. Azerbaycan insanını ve güzelliklerini anlatan şiirler
de sık sık yazılıp söylenmiştir.

ÖĞÜTNÂME

Ele bir can olasan ki
Bir can senden incimeye.
Ele körpü salasan ki
Kervan senden incimeye.

Meded aşkın umman kimi
Alemi bilsen Lokman kimi
Yaşayasan insan kimi
İnsan senden incinmeye.
Aşık Meded

73