Page 44 - Konu Özetleri AYT Tarih

BOYLARDAN DEVLETE-II

UYGUR DEVLETİ (744-840)
• Orhun ve Selenga bölgesinde yaşayan Uygurlar, Karluk ve Basmil boyları ile birlikte II. Kök Türk Devleti’ne son ver-
miştir.
• 744 yılında Kutluk Bilge Kül Kağan kurmuştur. Devletin merkezi Ötüken’den Karabalgasun’a taşınmıştır.
• Kutluk Bilge Kağan’dan sonra tahta çıkan oğlu Moyen Çor Kağan, sınırları batıda Siri Derya (Seyhun) Nehri boylarına
kadar genişletmiştir.
• Bögü Kağan, Maniheizm dinini kabul etmiştir. Bu durum Uygurları zayıflatan en büyük etken olmuştur.
• Uygurlar 840’ta Kırgızlar, tarafından yıkılmıştır.
• 840'da Kırgız yenilgisinden sonra Uygurlar göç ederek sırasıyla Sarı (Kansu) Uygur ve Doğu Türkistan (Turfan) Uygur
Devletleri’ni kurmuşlardır.

KRİTİK BİLGİ KRİTİK BİLGİ
Köktürk kitabeleri Orhun vadisinde bulunduğu için Orhun Ötüken pek çok Türk devletine başkentlik yapmış önemli
kitabeleri olarak da bilinir. II. Köktürk (Kutluk) Devleti za- bir şehirdir.
manında dikilmiştir.

İLK TÜRK DEVLETLERİNDE TÖRE

Nedir? Kaynağı Kapsamı Hukuk Üstünlüğü

Töre; eski Türklerde Kut anlayışı ile kağan- Töre sadece Orta Kağanlar da dâhil olmak
sosyal düzeni sağla- lar tarafından konulan Asya’da sınırlı kalma- üzere herkes töreye
yan örf, âdet, gelenek kurallar, mış, çağlar boyu farklı uymak zorundadır. Bu
ve ahlaki değerlerden Kurultaylarda alınan bölgelerde durum; kanun üstün-
beslenerek ortaya çıkan kararlar, kurulan (Selçuklu, lüğüne, hükümdarın
sözlü hukuk kuralla- Osmanlı vb. gibi) Türk sınırsız yetkilere sahip
rıdır. Kağanın iradesiyle top- olmadığına kanıt oluş-
lum içinde yavaş yavaş devletlerinde de etkili turur.
oluşan gelenekler olmuştur.

TÜRK KİTABELERİNE GÖRE GÜÇ VE YÖNETİM ANLAYIŞI
Türk kültürü hakkında bilgiler Orhun Yazıtları, Yenisey ve diğer yazıtların okunmasıyla daha iyi anlaşılmıştır. Orhun Kita-
beleri, Türklerin devlet ve yönetim anlayışı ile ilgili önemli bilgiler içermektedir. Yazıtlarda ilk Türk devletlerindeki egemen-
lik anlayışının ilahi kaynaklı olduğu görülmektedir.

Orhun (Köktürk) Kitabelerinin Konusu:
• Türk devlet anlayışı
• Vatan millet sevgisi

• Devlet adamlarının halka karşı sorumlulukları
• Halkın devlete karşı görev ve sorumlulukları

KRİTİK BİLGİ
“Ey Türk budunu (milleti), devletini, töreni kim bozabilir.’’ ifadesi devlet ile törenin eş değer tutulduğuna, devletin varlığını
devam ettirmesinin töreye bağlılık ile ilişkilendirildiğine işaret eder.
44 MEBİ KONU ÖZETLERİ TARİH - TYT-AYT