Page 85 - index

TARİH 1. ADIM

7. XVIII. yüzyılda yaşayan Jean Jacques Rousseau halkın ik- 9. Belgrad Antlaşması’nda barışa ara buluculuk yapan Fransa,
tidarını, her alanda eşitliğini ve mutlak demokrasiyi savunan Osmanlı Devleti’nden yeni ayrıcalıklar elde etti. Fransa,
bir düşünürdü. Rousseau’ya göre doğal yaşamında bir birey Kudüs’teki Katolik Hristiyanlara ait kutsal yerlerin yönetimini
olarak özgür ve eşit olan insan, toplumsal yaşamda eşitlik aldı. Kanuni döneminde padişahların saltanatı süresince ge-
ve özgürlüğü kaybedebilirdi. Bu sebeple Rousseau, insan- çerli olan kapitülasyonlar, 1740’ta yapılan antlaşma ile sürekli
ların toplum içinde de özgür ve eşit yaşamaları için bir sis- hâle geldi. 1740 kapitülasyonlarının Osmanlı Devleti açısın-
tem geliştirdi. Bu sistemde toplumun bir araya gelerek düzen dan bağlayıcı olmasını fırsat bilen Avrupa devletleri, bu ant-
içinde yaşaması için bir “sözleşme” oluşturacağını öne süren laşmayı Osmanlı Devleti’ne karşı bir silah olarak kullanma-
Rousseau’ya göre devlet, halkın egemenliği ile yükseldiğinde ya başladı. Sanayi İnkılabı’nı gerçekleştiremeyen Osmanlı
meşru olacaktı. Rousseau’nun bu düşüncesi; kan soyluluğu- Devleti’nin zenginlik kaynaklarından faydalanmak isteyen
na bağlı ayrıcalıkların ortadan kaldırılması, mutlak monarşik Avrupalılar, kapitülasyonlara ve Osmanlı Devleti ile yaptıkları
yönetimlerin sona ermesi anlamına geliyordu. Böylece zaten antlaşmalara dayanarak Osmanlı ekonomisinin çökmesinde
ekonomik güce sahip bulunan burjuvazi, hukuki ayrıcalıkların etkili oldular.
kaldırılmasıyla siyasi yapıda da güç sağlayabilecekti.
Buna göre aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz?
Verilen metin incelendiğinde Rousseau’nun düşünceleri
ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisine ulaşılabilir? A) Fransa dinî açıdan Kudüs’te etkinliğini artırmıştır.
B) Kapitülasyonlar karşılıklı kazanç esasına dayanmaktadır.
A) Monarşik yönetimi savunduğu
C) Osmanlı Devleti, ekonomik kayıplar yaşamıştır.
B) Ulus egemenliği ve insan haklarına önem verdiği
D) Avrupalı devletler kapitülasyonları çıkarları doğrultusun-
C) Burjuva sınıfını kan soyluluğuna dayandırdığı
da kullanmıştır.
D) Devletin, toplumun egemen güçleri tarafından yönetilme-
E) Kapitülasyonların geçerlilik süresi değiştirilmiştir.
si gerektiği
E) Toplumsal statüleri değişmez olarak gördüğü

8. • III. Murad Dönemi’nde düşük ayarlı akçe ile ulufe almak
istemeyen Kapıkulu Askerleri isyan etmiş ve istekleri üze-
rine defterdar ile vezîriâzam idam edilmiştir. XVII. yüzyıl
10. XVI. yüzyıl Avrupa’sında ruhban sınıfında reform yapılması
boyunca istedikleri kişileri vezîriâzam yapan yeniçeriler,
gerektiğini savunan hümanistler, yeni bir din çıkarma iddia-
zaman zaman tahta kimin geçeceği kararında bile etkili
sında olmamıştır. Hümanistler; İncil’in ve Hristiyanlık inan-
olmuşlardır.
cını içeren metinlerin orijinal şekillerine dönüştürülmesini
• Yeniçeri isyanlarının en şiddetlisi II. Osman zamanında istemiştir. Bu yönde yapılan çalışmalarla kutsal kabul edilen
çıkmıştır. Yeniçeri Ocağı’nı kaldırarak disiplinli bir ordu yazıların birçoğunun, ilahi kaynaktan olmadığı ve sonradan
kurmak ve devlete çeki düzen vermek isteyen II. Osman, uydurulmuş metinler olduğu anlaşılmıştır. Reform hareketle-
isyancılar tarafından öldürülmüştür. rinin sonucunda “Dinin esas kaynağı Tanrı’nın sözlerinden
• Küçük yaşta tahta çıkan IV. Mehmet’in yönetimi tam ola- ibarettir. Buna havarilerin ve ilk Hristiyan azizlerin yorumun-
rak sağlayamamasını fırsat bilen yeniçeriler isyan etmiş- dan başka bir şey katılamaz. Din ve ibadet herkesin vicda-
tir. IV. Mehmet’ten saray ağalarının idam edilmesini iste- nına ait bir iştir.” esasları benimsenmiştir. Bu dinsel hareket,
yen asilerin, bu istekleri kabul edilmiştir. Protestanlık mezhebinin ortaya çıkmasına neden olmuştur.
Buna göre yeniçeri isyanlarının aşağıdakilerden hangisi- Bu bilgiye göre Reform hareketleriyle ilgili olarak aşağı-
ne neden olduğu savunulamaz? dakilerden hangisi söylenemez?

A) Liyakatsiz kişilerin üst makamlara getirilmesine A) Din, bireyin iç dünyasıyla sınırlandırılmıştır.
B) Padişah değişikliğinin yaşanmasına B) Dinin asli kaynaklarına dönülmesi istenmiştir.
C) Farklı hanedanların devleti yönetmesine C) Hristiyanlığın özgün hâlinin bozulduğu ileri sürülmüştür.
D) Merkezî otoritenin sarsılmasına D) Ruhban sınıfının öncülüğünde gerçekleşmiştir.
E) Yeni bir ordu kurma düşüncesine E) Yeni mezheplerin doğmasına neden olmuştur.

84