Page 641 - Türk Dili ve Edebiyatı - 10 | Beceri Temelli

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 10 313

8. ÜNİTE > Haber Metni Kazanım A.4.7: Metnin üslup özelliklerini belirler.
Alan Becerileri: Okuma Becerisi Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi
Etkinlik İsmi Haber ve Üslup 25 dk.

Amacı Metne özgü dil ve anlatım özelliklerini belirleyebilmek. Bireysel
Yönerge Aşağıdaki metni okuyunuz. Metinden hareketle soruları cevaplayınız.
(Metin, aslına sadık kalınarak alınmıştır.)
Kırşehir’den Dünyaya Yayılan Medeniyet Hareketi: Ahilik
Türklerin insanlığa sunduğu özgün bir medeniyet hareketi olarak yüzyıllar önce Anadolu’dan dünyaya
yayılan Ahilik, İslam’ın engin ve evrensel prensiplerini topluma farklı bir pencereden sunuyor. Türkle-
rin insanlığa sunduğu özgün bir medeniyet hareketi olarak yüzyıllar önce Anadolu’dan dünyaya yayılan
Ahilik; üretime, kaliteye, helal lokmaya dayalı sistemiyle Osmanlı Devleti’nden kalan gönül coğrafya-
sında birlik ve beraberliğe katkı sunmaya devam ediyor. Türbesi Kırşehir’de bulunan Ahi Evran Veli’nin
13. asırda temellerini attığı Ahiliğin izleri, Balkanlar’dan Orta Asya’ya, Orta Doğu’dan Afrika’ya kadar
çeşitli coğrafyalarda yaşamaya devam ediyor. 33. Ahilik Haftası Kutlamaları, 14-20 Eylül tarihleri ara-
sında Kırşehir merkezli olarak tüm Türkiye’de gerçekleştirilecek.
(…)
Ahilik
Kardeşliğin, cömertliğin, yiğitliğin, fedakârlığın, doğruluğun, dürüstlüğün, kalitenin, üretimin, ahla-
kın, sanatın, aklın ve bilimin esas alındığı Ahilik teşkilatı, Ahi Evran-ı Veli tarafından 1200’lü yıllarda
kuruldu. AA muhabirinin, Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Ahilik Araştırma ve Uygulama Merkezi
kaynaklarından derlediği bilgilere göre Selçuklu ve Osmanlı coğrafyasında etkili olan ve kökleri bin yıl
öncesindeki fütüvvetnamelere kadar dayanan Ahilik, o dönemde Anadolu’ya göç eden Türkmenlere aş
ve iş imkânı sağlayarak aynı zamanda tekke ve zaviyelerde iyi bir Müslüman ve vasıflı bir meslek sahibi
üretici hâline getirilmesine katkı yaptı. Türk-İslam kültürüne özgü bir medeniyet hareketi olan Ahilikte
esnaf arasındaki mesleki ve dinî dayanışma, 740 emredici kuralla şekillendirildi. İslam’ın engin ve ev-
rensel prensiplerini dünyaya farklı bir pencereden sunan teşkilat içindeki esnaf, kazandıkları paranın
bir kısmını yardım sandıklarında biriktirip ihtiyacı olanlara harcadı. Belirli bir hiyerarşiyle teşkilatla-
nan Ahiler; yamaklar, çıraklar, kalfalar, ustalar, halifeler, şeyhler ve şeyhül meşayih olarak bu kültürdeki
yerini aldı. Öğrenci olarak teşkilata alınanlar kaynağını İslam ahlakından alan 124 maddeyi öğrenerek
eğitimine başladı. Ahilik teşkilatı, sadece erkekleri değil kadınları da eğiterek bir meslek sahibi yaptı.
Ahi Evran-ı Veli’nin eşi Fatma Bacı, kadınları bir araya toplayıp eğittikten sonra üretken bir hâle geti-
rilmelerini sağladı. 13. yüzyılda kurulan ve Anadolu’nun o dönemdeki adından dolayı “Bacıyanı Rum”
ismi verilen bu teşkilat, dünyanın ilk kadın teşkilatı olarak biliniyor. Bu teşkilat, Bizans ile olan savaş-
larda ve Moğol akınlarına karşı özellikle cephe gerisinde büyük hizmetler verdi. Ahilik teşkilatı, Batı’da
17 ve 18. yüzyıllarda tartışılan ve 19. yüzyılda uygulanmaya başlanan esnafın teşkilatlanması, üretimde
kalite standardı çalışmaları ve mesleğin bir ahlakının olması ilkelerini yüzyıllar önce Anadolu’da uygu-
layarak bu alanda da örnek oldu.
Basından
Kelime Dağarcığı:
fütüvvet: Dinî ve mesleki birlik, esnaf teşkilatı. fütüvvetname: Fütüvvet inancının, geleneklerinin ve törenleri-
nin anlatıldığı, fütüvvetle ilgili sözlerin toplandığı kitap. şeyhül meşayih: Seçilmiş şeyhler.

1. Metnin dili, seçilen anlatıma göre değişir.

a) Okuduğunuz metin bir haber metni değil de bir hikâye olsaydı metnin dil ve üslubu değişir
miydi? Gerekçeleriyle açıklayınız.

639