Page 43 - Tarih 11 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

21 TARİH 11 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

MISIR VALİSİ KAVALALI MEHMED ALİ PAŞA

1769 yılında Kavala’da doğan Mehmed Ali 18 yaşında askerlik hizmetine girdi. Napolyon’un Mısır’ı
işgali üzerine seçilmiş erlerle birlikte bölgeye gitti. Okuma yazma bilmeyen Mehmed Ali kısa sürede
bu birliklerin komutanı oldu. Mısır’a geldiğinde durum çok karışıktı. Zeki, hırslı ve kurnaz biri olan
Mehmed Ali Paşa, Osmanlı Devleti’nin merkeze uzak vilayetlerinden olan Mısır’a vali olarak atandı.
Mısır’daki Kölemen beylerini çeşitli siyasi entrikalarla ortadan kaldıran Mehmet Ali Paşa, Medine ve
Hicaz’ı Vahhabiler’den kurtararak İslam dünyasında nüfuzlu biri haline geldi. Mısır’da siyasi istik-
rarı sağlayan Mehmed Ali Paşa bundan sonra reform hareketlerine başladı. Mısır’ın farklı yerlerinde
okullar açtı. Sulama kanalları açtırarak tarımsal üretimi artırdı . Tarımsal ve hayvansal ürünleri işleyen
iplik, şeker, bez, deri fabrikaları ile ordunun ihtiyacını karşılayacak silah ve mühimmat fabrikaları açtı.
Endüstri, ticaret ve ziraat alanında geliştirdiği üretim, tekel sistemi ve sıkı takip politikaları sayesinde
Mısır hazinesinin yıllık gelirleri çok büyük artış gösterdi. Mehmed Ali Paşa nüfuzunu, zenginliğini ve
gücünü planlı bir şekilde artırırken bağlı olduğu Osmanlı Devleti’ne yardım edecek güçte modern bir
ordu kurdu.
Mora İsyanı’nın bastırılması için II. Mahmut’a askeri yardımlarda bulunan Mehmed Ali Paşa bu yar-
dımı karşılığında padişahtan Suriye ve Girit valiliğini de istedi fakat bu isteği reddedildi. Mısır’daki
yönetimini babadan oğula geçen saltanata dönüştürmeye çalışan Vali kişisel hırslarıyla hareket ederek
uzun zamandır tasarladığı planlarını hayata geçirdi. Osmanlı Devleti’ne isyan ve ihanet etti. Mehmed
Ali Paşa oğlu İbrahim Paşa komutasındaki orduyu Suriye’ye gönderdi. Suriye’yi ele geçiren İbrahim
Paşa Adana ve Konya’da Osmanlı ordusunu mağlup ederek Osmanlı Devleti’nin başkentini ele geçirme
planları yapmaya başladı. Bu isyan hareketi Osmanlı Devleti’nin askeri açıdan topraklarını kendi va-
lisine karşı dahi koruyamayacak kadar güçsüz olduğunu gösterdi. Osmanlı Devleti isyan eden Vali’ye
karşı İngiltere ve Fransa’dan askeri yardım istedi. Fransa zaten Mehmed Ali Paşayı desteklediği, İngil-
tere ise isyan hareketini Osmanlı Devleti’nin iç meselesi olarak gördüğü için yardım etmediler. Denize
düşen yılana sarılır misali Rusya’dan yardım talep edildi. Sıcak denizlere inme fırsatı yakalayan Rusya,
Osmanlı Devleti’nin başkentini isyancı valiye karşı korumak için donanmasını İstanbul Boğazı’na ko-
nuşlandırdı. Mısır sorunu artık Osmanlı Devleti’nin iç sorunu olmaktan çıkarak uluslararası bir sorun
haline geldi. Rusların İstanbul Boğazı’na yerleşmesinden telaşa kapılan Avrupalı devletler Mehmed Ali
Paşa’yı 1833 yılında Kütahya Antlaşması’nı yapmaya ikna ettiler. Antlaşmaya göre Mehmet Ali Paşa’ya
Mısır valiliğine ek olarak Girit ve Suriye valiliği, oğlu İbrahim Paşa’ya da Adana ve Cidde valiliği verildi.
Yine aynı yıl Osmanlı Devleti ile Ruslar arasında Hünkar İskelesi Antlaşması yapıldı. Rusya ve Osmanlı
Devleti karşılıklı yardımlaşma ve saldırmazlık antlaşması yaptılar. Savaş çıkması durumunda Osmanlı
Devleti Boğazlar’ı diğer devletlere kapatacaktı. Rusya’nın Boğazlar’a inmesi Avrupalı devletleri rahatsız
etti. Mısır valisi Mehmed Ali Paşa’nın 1838’de bağımsızlığını ilan etmesi üzerine Nizip’te yapılan savaşta
Osmanlı ordusu üçüncü kez yenildi. Mısır’da güçlü bir yönetim ve Boğazlar’da Rusya’nın hakim olma-
sını istemeyen Avrupalı devletler, Kavalalı Mehmed Ali Paşa’ya karşı giriştikleri mücadeleyi kazandılar.
1840 yılında yapılan Londra Antlaşması’na göre Mısır özerk bir eyalet oldu.

1. Mehmet Ali Paşa’nın kişisel özelliklerini belirleyiniz. Askeri sahada yükselmesinden hareketle Osman-
lı Devleti’nde uygulanan liyakat kriterlerinin neler olabileceği hakkında çıkarımlarda bulununuz.

42