Page 90 - T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük 12 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

TÜRKİYE CUMHURİYETİ TÜRKİYE CUMHURİYETİ
43 İNKILAP TARİHİ 12 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü Ortaöğretim Genel Müdürlüğü İNKILAP TARİHİ 12 44
ve ATATÜRÇÜLÜK
ve ATATÜRÇÜLÜK
4. ÜNİTE > İki Savaş Arasındaki Dönemde Kazanım 12.4.3: İki dünya savaşı arasındaki dönemde dünyada meydana gelen siyasi ve
Türkiye ve Dünya ekonomik gelişmeleri kavrar.
MİLLETLER CEMİYETİNİN KURULMASI (10 OCAK 1920) Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi Alan Becerileri: Tarihsel Analiz ve Yorum Becerisi

ABD Başkanı Wilson, dünya barışının korunması ve sürdürülebilirliğinin sağlanması amacıyla Etkinlik İsmi KARA PERŞEMBE 20 dk.
uluslararası bir teşkilatın kurulmasını istemişti. Paris Barış Konferansında bu fikir 32 devlet tara- Amacı 1929 Dünya Ekonomik Krizi’nin yıkıcı sonuçlarını ülkelerin üretim ve yönetim stratejileri açısından analiz edebilme Bireysel
fından kabul edilerek teşkilatın kurulma kararı alınmıştı. 10 Ocak 1920’de merkezi Cenevre olan
ve asil üyelerini I. Dünya Savaşı’nın galip devletlerinin oluşturduğu Milletler Cemiyeti kuruldu. Yönerge Aşağıda verilen metinleri ve görseli dikkate alarak soruları cevaplayınız.
Savaşta tarafsız kalmış olan devletler de asil üyeler arasına dâhil edildi. Kuruluşunda 18 üyeden
oluşan cemiyetin üye sayısı daha sonra 63’e ulaştı.
KARA PERŞEMBE
Fakat Cemiyet kısa bir süre sonra kuruluş amacından uzaklaştı ve büyük devletlerin çıkarlarını I. Dünya Savaşı sürecinde özellikle Avrupa ül- I. Dünya Savaşı’nın getirdiği zorluklar karşı-
savunan bir örgüt hâline geldi. Sömürgeci büyük devletler, kendi egemenliği altındaki halkların keleri birbirleri ile savaşırken erkeklerin de bü- sında ABD’de küçük şirketler birleşmiş ve te-
isteklerini kesinlikle dikkate almadıkları gibi Cemiyet’in ilkelerinin de kendi sömürgelerinde uy- yük kısmının askerde olması üretimi düşürdü. keller oluşturmuşlardı. 1929’a gelindiğinde 200
gulanmasına razı olmadılar. Bu sebeplerledir ki Cemiyet uluslararası birçok sorunun çözümünde Buna karşın savaştaki ülkelere ihracat yapan civarındaki holding Amerika ekonomisinin
beklenen katkıyı yapamadı. Amerika Birleşik Devletleri’nde gerek tarımsal %50’sini kontrol eder hale gelmişti. Amerikalı

Türkiye 1930’lu yıllara gelindiğinde Lozan’dan kalan sorunları barışçı yollarla büyük ölçüde çö- üretim gerek sanayi üretimi olağanüstü arttı ve zenginler bu dönemde üretim sektöründeki gü-
züme kavuşturmuş ve komşularıyla iyi ilişkiler içine girmişti. Bu gelişmeler sonrası Yunanistan’ın büyük kârlar elde ettiler. Fakat savaş sona erince vensizlikten dolayı borsaya yönelmiş ve spekü-
ve İspanya’nın önerisiyle Milletler Cemiyeti, Türkiye’yi üyeliğe davet etti. Cemiyet’in işleyişindeki Amerikan çiftçilerinin savaş sırasındaki talep- latif (yapay) hareketlenmelere de başvurmaya
aksaklıkların bilinmesine rağmen Türkiye, dünya barışının korunması için beslediği iyi niyetin leri karşılamak için üretimini artırdıkları tarım başlamışlardı. Yapılan spekülasyonlarla bor-
göstergesi olarak üyelik davetini kabul etti (18 Temmuz 1932). ürünleri ellerinde kaldı. Çiftçiler, üretim fazlası sadaki hisse fiyatları dört kat artarken gerçek-
ürünlerini ellerinden çıkarmak için fiyatları dü- te üretim iki kat bile artmamıştı. Bu dönemde
şürdüler. Fakat bu defa da savaş sırasında üre- Amerikan banka ve şirketlerinin çalışma esasla-
1. I. Dünya Savaşı’nın ardından imzalanan barış antlaşmaları kalıcı bir barış sağlamakta sizce niçin timlerini artırmak amacıyla aldıkları kredileri rını düzenleyen yasalar yetersizdi. Denetleme-
yetersiz kalmıştır? Görüşlerinizi okuduğunuz metinlerden hareketle belirtiniz. ödemekte sıkıntıya düştüler. de ve hissedar yatırımcıların bilgilendirilmesin-
de büyük eksiklikler vardı.

2. Milletler Cemiyetinin kuruluş amacı hakkında neler söylenebilir? Milletler Cemiyetinin kendi ku-
ruluş amacı doğrultusunda faaliyetler yürütememesinin sebepleri neler olabilir?

3. Türkiye Cumhuriyeti’nin Milletler Cemiyetine katılımını diğer devletlerden farklı kılan özel durum
hakkında neler söylenebilir?

Görsel. “İş arıyorum” afişlerini üzerinde taşıyan ABD vatandaşları
I. Dünya Savaşı sonrasında Amerikan ekonomi- rasında New York Wall Street (Niv York Vol Sit-
si sıkıntıya girince ABD yönetimi savaş öncesin- rit) Borsası düşüşe geçti. Yabancı yatırımcıların
4. Dünya barışının korunması ve sürdürülmesi için devletlerarası bir örgüt kuracak olsaydınız bu de ve sırasında Avrupalı devletlere verdiği kredi borsa kâğıtlarını ellerinden çıkarmaya başlama-
örgütün hangi esaslar üzerine kurulmasını planlardınız? borçlarını geri istedi. Fakat borç alan devletlerin sıyla bu düşüş daha da hızlandı. “Kara Perşem-
bunu ödemesi mümkün olmadı. Bu gelişmeler be” olarak adlandırılan 24 Ekim 1929 Perşembe
üzerine Amerikalı yetkililer, 1929 yazında kre- günü on iki milyon hissenin satışa sunulmasıyla
dileri kısıtlamaya karar verdiler. Bu karar son- New York borsası çöktü.

88 89
Hazırlayan: Akif ÇEVİK