Page 15 - Coğrafya 9 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü COĞRAFYA 9 8

1. ÜNİTE > Doğal Sistemler Kazanım 9.1.3: Coğrafya biliminin gelişimini açıklar. Genel Beceri: Yaratıcı Düşünme Becerisi
Alan Becerileri: Coğrafi Sorgulama, Zamanı Algılama
Etkinlik İsmi COĞRAFYANIN GELİŞİMİ 15 dk.
Amacı Coğrafyanın önemini ve gelişimini açıklayabilme. Bireysel
Yönerge Aşağıda verilen metinden ve görsellerden hareketle soruları cevaplayınız.

Coğrafya terimi, ilk defa MÖ III. yüzyılda Eratosthenes tarafından geo (yer) ve graphein (yazmak, çiz-
mek, tasvir etmek) kelimelerinin birleşimi şeklinde kullanılmıştır. İlk Çağ’dan itibaren matematiksel ve
bölgesel yönden gelişen coğrafya; Orta Çağ’da kilisenin baskısı ile Avrupa’da uzun bir duraklama döne-
mine girmiş, İslam dünyasında ise çok önemli aşamalar kaydetmiştir. Bu dönemde İbn-i Hurdazbih,
Mesudi, İdrisi ve İbn-i Haldun gibi iz bırakan Müslüman coğrafyacılar yetişmiştir. Yeni Çağ’a gelindi-
ğinde Osmanlı Devleti’nde Pîrî Reis, Seydî Ali Reis, Kâtip Çelebi ve Evliya Çelebi gibi isimler ön plana
çıkan coğrafyacılar olmuştur. İlerleyen süreçte coğrafya biliminin araştırma konularına yönelik önemli
gelişmeler kaydedilmiştir. Bu dönemde Emanuel Kant (1724-1804); coğrafyayı fiziki, beşerî, matematik,
siyasi, ekonomik ve uygulamalı coğrafya gibi ait dallara ayırmıştır. Alexander Von Humboldt, Carl Ritter,
Frederic Ratzel ve Paul Vidal de la Blache gibi bilim adamları; fiziki, beşerî ve bölgesel coğrafyanın geliş-
mesinde önemli rol oynamışlardır. Günümüzde coğrafya, “doğal ortam ile insanlar arasındaki etkileşimi
araştırarak sonuçlarını sentez hâlinde veren bilim” şeklinde tanımlanmaktadır.
(Ünlü, 2014)

Alexander Von
Batlamyus Biruni Pîrî Reis Carl Ritter
(100-170) (973-1061) (1465-1554) Humboldt (1779-1859)
(1769-1859)
Sekiz ciltlik Ge- Tahdîdu XVI. yüzyılın ünlü Cosmos adlı Erdkunde adlı
ographike Hyp- Nihâyâti’l-emâkin gezgini ve kâşifi- eserinde doğayı eserinde doğa-in-
hegesis (Coğrafya kitabında en- dir. Ziyaret ettiği bir bütün olarak san ilişkilerini ön
Kılavuzu) adlı lem-boylam, şehir- yerlerle ilgili aldığı görmüş, insanı planda tutmuş,
eserinde temel ler arası mesafe he- notları ve diğer da o bütünün doğal çevreden
haritacılık ilkele- sapları, kıble tespit kaynaklardan elde bir parçası ola- çok beşerî çevreye
rine ilişkin bilgiler yöntemleri ile tarih, ettiği bilgileri Ki- rak algılamıştır. odaklanmış-
vardır. kültür, coğrafya, tab-ı Bahriye adlı “Bitkilerin coğrafi tır. Eserlerinde
astronomi ve jeolo- eserinde bir araya yayılışı, yerkürenin doğa-tarih ve top-
jiye dair bilgiler yer getirdi. Böylece manyetik alanı, lum-birey ilişkile-
almaktadır. çok sayıda haritayı izoterm çizgileri, rine değinmiştir.
Akdeniz kıyıla- volkanların morfo-
rındaki coğrafi lojisi, dağ sıraları-
bilgilerle birleştir- nın oluşumu” gibi
miş oldu. önemli konuları
işlemiştir.

13