Page 44 - Kimya 9 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü KİMYA 9 20

2. ÜNİTE > Atom ve Periyodik Sistem Kazanım 9.2.1.1: Dalton, Thomson, Rutherford ve Bohr atom modellerini açıklar.
Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme, Yaratıcı Düşünme Alan Becerileri: Çıkarım Yapma
Etkinlik İsmi ATOMU TANIYALIM 30 dk.
Amacı Atomun yapısıyla ilgili yapılmış çalışmaları inceleyebilme. Bireysel

Gerekli Materyaller: Ders kitabı, araştırma için bilgisayar ve genel ağ

1. Yönerge Aşağıdaki metni okuyunuz.

Merdivenden yukarı çıkarken veya aşağı inerken bu işçinin enerjisi
nasıl değişir?
Bir merdivene tırmanmak için enerji gerekir. Her adımda, yer çekimi-
ne karşı bir enerji harcanırken bir taraftan da potansiyel enerji depo
edilir (A). Merdivende çıktığınız yerden geri döndüğünüzde, adım
adım aşağı inerken depo edilen potansiyel enerji açığa çıkar (B). Tüm
basamakları bir defada inmek isteyip merdivenden düştüğünüz de bu
potansiyel enerjiyi bir defada dışarı verebilirsiniz. Ancak bu iyi bir fi-
kir değildir. Buna ek olarak tırmanma veya iniş aşamasında merdi-
venlerde “arada” bir pozisyon yoktur (C). C durumunda ayağınız ya
bir basamağın üzerinde ya da iki basamak arasında boşlukta duruyor-
dur. İkinci durumda, ayağınız herhangi bir basamak buluncaya kadar
güvende değilsiniz demektir.
Bohr Atom Modeli
Hidrojen emisyon spektrumları ve fotoelektrik olayının keşfedilmesi-
nin ardından Danimarkalı fizikçi Niels Bohr (1885-1962), 1915’te yeni
bir atom modeli önermiştir. Bohr, elektronların çekirdek etrafında I. olay
belirli bölgelerde (dairesel yörüngede) hareket ettiğini ve bu esnada
enerji yaymadığını öne sürer. Bu atomun temel hâlidir ve kararlıdır.
Bohr’un çalışmaları öncelikle hidrojen atomunun emisyon spekt- II. olay
rumlarına dayanıyordu. Bu model, aynı zamanda atomun gezegensel
Yörüngeler Arası
modeli olarak da adlandırılır. Bohr, tek elektronlu hidrojen atomunun Hidrojen Atom Elektron Hareketi
Modeli
elektron düzenini açıkladığı çalışmayla Nobel Ödülü’ne layık görüldü.
Bohr, atomun dışarıdan enerji aldığı durumlarda atoma ait elektronun
uyarılmış hâle gelerek (absorbsiyon) çekirdekten uzak daha yüksek enerjili farklı yörüngelere taşınabileceğini ve
bu durumda kararsız (uyarılmış) olacağını açıkladı. Uyarılmış atom, fazla enerjiyi zamanla foton ya da ışık (foton)
şeklinde dışarı yayımladığında (emisyon) temel hâle geri döneceğini belirtti.
Bohr atom modelinde elektronlar; çekirdeği dairesel halkalar şeklinde saran ve yörünge adı verilen bölgelerde bu-
lunur. Bu yörüngeler çekirdekten belirli bir uzaklıkta olup belirli enerjiye sahiptir. Dolayısıyla elektronların yeri ve
enerjisi belirlenebilir. Bu yörüngelerin ve elektronun enerjisi sabittir. Hidrojen atomuna ait bir elektron, çekirdeğe
en yakın yörüngedeyken en düşük enerjiye sahiptir. Yörüngeler çekirdekten uzaklaştıkça enerjileri de artar. Bu
modele göre elektronlar iki yörünge arasında bir yerde bulunamaz.

2. Yönerge Bohr atom modelinde elektronların hareketiyle ilgili soruları yukarıdaki metafor (merdiven basa-
makları) ile ilişkilendirerek cevaplayınız.

1. Yukarıdaki metin yardımıyla ‘metafor’un ne anlama geldiğini açıklayınız. ‘Metafor’un kullanıldığı
farklı örnekler veriniz.

43