Page 18 - Coğrafya 10 - Çalışma Defteri 2

CEVAP ANAHTARI

EŞLEŞTİRME

1. A 2. G 3. F 4. K 5. I 6. D 7. İ 8. H 9. Ç 10. B 11. C 12. E 13. J

BOŞLUK DOLDURMA

1.Polye 2. Karstik 3. Kar 4. Sirk 5. Enine 6. Falez 7. Lagün
8. Boyuna 9. Skyer 10. Kimyasal 11. Alüvyal 12. Toros 13. Korkuteli
14. Pamukkale 15. Yüksek 16. Dalmaçya 17. Himalaya 18. Taşeli 19. Cihanbeyli

ÇOKTAN SEÇMELİ

1. A 2. D 3. E 4. C 5. B 6. C 7. C 8. A

AÇIK UÇLU SORULAR

1. Traverten - Yer altı suları, karstik arazi / Dev kazanı - Akarsular / Sirk gölü - Buzullar / Peribacası - Akarsular / Mantar
kaya - Rüzgârlar / Lagün - Dalgalar
2. Türkiye’nin tektonik hareketlerin etkisiyle engebeli ve yüksek bir görünüm kazanması, Türkiye’de iklim çeşitliliğinin
görülmesi, Türkiye’nin üç tarafının denizlerle çevrili olması, Türkiye’de etkili olan orojenez, epirojenez, volkanizma ve
depremlere de bağlı olarak dış kuvvetlere ait faaliyetler çeşitlenmiştir.
3. Görsellerdeki yer şekillerinden peribacası ve mantar kayanın oluşumunda kurak ve yarı kurak iklim şartlarının gö-
rülmesi daha fazla etkilidir. Peribacası; Kurak ve yarı kurak iklim bölgelerinde bitki örtüsünün de seyrek olması sonucu
sağanaklarla oluşan sellerin yamaçlarda oluşturduğu yarıntılar olan kırgıbayırların bir türüdür. Mantar kaya; Yarı kurak
ve özellikle de kurak bölgelerde en etkili dış kuvvetlerden biri olan rüzgârlar tarafından aşındırma ile oluşan bir yer
şeklidir.
4. Yeryüzü şekillerinin oluşması ve değişmesinde iç-dış kuvvetler, iklim gibi kayaçlar da önemli bir rol oynar. Kayaçların
fiziksel ve kimyasal özellikleri, yeryüzünün şekillenmesinde doğrudan ya da dolaylı bir etkiye sahiptir.
Traverten: Karstik sahalarda yer altından çıkan suların özellikle yamaçlarda yayılması sonucu eriyik malzemeler çökele-
rek birikir. Basamaklı yapıda oluşan bu şekillere traverten adı verilir.
Dev kazanı: Tabakaların aşınmaya karşı farklı direnç göstermesi sonucu arazide eğim kırıkları oluşur. Akarsular üzerinde
çağlayanların görüldüğü bu alanlarda suların dökülmesi sonucu arazi aşınır. Aşınma sonucu oluşan çukurlara dev kazanı
adı verilir.
Peribacaları: Kırgıbayırların bir türü olan peribacaları, volkanik bölgelerdeki hafif eğimli yamaçlarda oluşarak sütun
biçiminde yükselir.
Mantar kaya: Yatay tabakaların görüldüğü alanlarda zayıf malzemenin aşınması sonucu tek tepeler hâlinde yükselen
diklikler meydana gelir. Bu kayaların zamanla alt kısımlarının aşınması sonucu mantar kaya adı verilen şekiller oluşur.

BECERİ TEMELLİ

1. 2. Çarşamba Ovası, 4. Erzurum-Kars Platosu, 1. Erciyes Dağı, 12. Çukurova, 3. Doğu Karadeniz Dağları, 5. Ağrı Dağı,
13. Taşeli Platosu, 7. Büyük Menderes Ovası, 14. Konya Ovası, 8. Yazılıkaya Platosu, 9. Bozok Platosu, 6. Bozdağlar, 15. Küre
Dağları, 11. Şanlıurfa Platosu, 10. Harran Ovası
2. Erciyes Dağı ve Ağrı Dağı volkanik faaliyetler sonucu oluşmuştur. Bu faaliyetler, volkanik malzemeyi (lav, kül, cüruf,
tüf vb.) üst üste biriktirerek Türkiye'deki en yüksek dağların oluşmasına neden olmuştur. Küre ve Doğu Karadeniz
Dağları kıvrım dağlarıdır. Levhaların tortul tabakaları sıkıştırması ve bunun sonucunda kıvrılan kütlelerin yükselmesiyle
sıradağlar şeklinde uzanan bu dağlar oluşmuştur. Bozdağlar kırık dağlarına örnektir. Levha hareketlerine bağlı olarak
kırılma sonucu horst adı verilen dağlar oluşmuştur. Bu dağlar, kırılmaya (faylanma) bağlı olarak çöken grabenlerin çev-
resindeki yüksekte kalan kütlelerdir.
3. Platolar, yüksekte kalan düzlüklerin akarsu vadileri ile yarılarak parçalanması sonucu oluşur. Haritada Erzurum-Kars
Platosu, Taşeli Platosu, Bozok, Yazılıkaya ve Şanlıurfa platoları gösterilmiştir. Bu yeryüzü şekillerinden Erzurum-Kars
Platosu volkanik arazilerin, Taşeli Platosu karstik arazilerin; Bozok, Yazılıkaya ve Şanlıurfa platoları da çevresine göre
sert tabakalı arazilerin parçalanması sonucu oluşmuştur.
4. Çarşamba ve Çukurova deltaları, akarsular tarafından taşınan malzemelerin deniz kenarında birikmesi sonucu oluş-
muştur. Büyük Menderes, Harran ve Konya ovaları ise tektonik ovalardır. Bu ovalar da akarsular tarafından taşınan
malzemelerin fay hattına bağlı olarak ortaya çıkan çöküntü alanlarında birikmesi sonucu oluşmuştur.
5. Senozoyik'te oluşan Alp-Himalaya Dağ Kuşağı üzerinde yer alan ülkemizde dağlar, genel itibarıyla sıra hâlinde ve bir-
birine paralel olarak uzanır. Bunun yanı sıra iç kesimlerde koni şeklinde volkanik dağlar bulunur. Dağların büyük bölümü,
levhaların tortul tabakaları sıkıştırması ve bunun sonucunda kıvrılan kütlelerin yükselmesiyle oluşmuştur. Ayrıca Seno-
zoyik sonlarına doğru dış kuvvetlerin etkisiyle meydana gelen epirojenik hareketler sonucu ülkemiz arazisinde tekrar bir
yükselme meydana gelmiştir Buna bağlı olarak yükselen arazilerin aşındırılması sonucu engebeli araziler oluşmuştur.

ORTAÖĞRETİM 18 COĞRAFYA-10
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ