Page 18 - Tarih 11 | Çalışma Defteri-4

Beceri Temelli - 2

Görselleri ve metni birlikte değerlendirerek aşağıdaki soruları cevaplayınız.
İP İNCELDİĞİ YERDEN KOPAR

İbrahim Paşa Mısır Valisi Kavalalı Mehmed Ali Paşa

MISIR VALİSİ KAVALALI MEHMED ALİ PAŞA
1769 yılında Kavala’ da doğan Mehmed Ali 18 yaşında askerlik hizmetine girdi. Napolyon’un Mısır’ı işgali üzerine
seçilmiş erlerle birlikte bölgeye gitti. Okuma yazma bilmeyen Mehmed Ali kısa sürede bu birliklerin komutanı
oldu. Mısır’a geldiğinde durum çok karışıktı. Zeki, hırslı ve kurnaz biri olan Mehmed Ali Paşa, Osmanlı Devleti’nin
merkeze uzak vilayetlerinden olan Mısır’a vali olarak atandı. Mısır’daki Kölemen beylerini çeşitli siyasi entrika-
larla ortadan kaldıran Mehmet Ali Paşa, Medine ve Hicaz’ı Vahhabiler’den kurtararak İslam dünyasında nüfuzlu
biri haline geldi. Mısır’da siyasi istikrarı sağlayan Mehmed Ali Paşa bundan sonra reform hareketlerine başladı.
Mısır’ın farklı yerlerinde okullar açtı. Sulama kanalları açtırarak tarımsal üretimi artırdı. Tarımsal ve hayvansal
ürünleri işleyen iplik, şeker, bez, deri fabrikaları ile ordunun ihtiyacını karşılayacak silah ve mühimmat fabrikaları
açtı. Endüstri, ticaret ve ziraat alanında geliştirdiği üretim, tekel sistemi ve sıkı takip politikaları sayesinde Mısır
hazinesinin yıllık gelirleri çok büyük artış gösterdi. Mehmed Ali Paşa nüfuzunu, zenginliğini ve gücünü planlı bir
şekilde artırırken bağlı olduğu Osmanlı Devleti’ne yardım edecek güçte modern bir ordu kurdu.
Mora İsyanı’ nın bastırılması için II. Mahmut’a askeri yardımlarda bulunan Mehmed Ali Paşa bu yardımı karşı-
lığında padişahtan Suriye ve Girit valiliğini de istedi fakat bu isteği reddedildi. Mısır’daki yönetimini babadan
oğula geçen saltanata dönüştürmeye çalışan Vali kişisel hırslarıyla hareket ederek uzun zamandır tasarladığı
planlarını hayata geçirdi. Osmanlı Devleti’ne isyan ve ihanet etti. Mehmed Ali Paşa oğlu İbrahim Paşa komu-
tasındaki orduyu Suriye’ye gönderdi. Suriye’yi ele geçiren İbrahim Paşa Adana ve Konya’da Osmanlı ordusunu
mağlup ederek Osmanlı Devleti’nin başkentini ele geçirme planları yapmaya başladı. Bu isyan hareketi Osmanlı
Devleti’nin askeri açıdan topraklarını kendi valisine karşı dahi koruyamayacak kadar güçsüz olduğunu gösterdi.
Osmanlı Devleti isyan eden Vali’ye karşı İngiltere ve Fransa’dan askeri yardım istedi. Fransa zaten Mehmed Ali
Paşayı desteklediği, İngiltere ise isyan hareketini Osmanlı Devleti’nin iç meselesi olarak gördüğü için yardım
etmediler. Denize düşen yılana sarılır misali Rusya’dan yardım talep edildi. Sıcak denizlere inme fırsatı yakalayan
Rusya, Osmanlı Devleti’nin başkentini isyancı valiye karşı korumak için donanmasını İstanbul Boğazı’na konuş-
landırdı. Mısır sorunu artık Osmanlı Devleti’nin iç sorunu olmaktan çıkarak uluslararası bir sorun haline geldi.
Rusların İstanbul Boğazı’na yerleşmesinden telaşa kapılan Avrupalı devletler Mehmed Ali Paşa’yı 1833 yılında
Kütahya Antlaşması’nı yapmaya ikna ettiler. Antlaşmaya göre Mehmet Ali Paşa’ya Mısır valiliğine ek olarak Girit
ve Suriye valiliği, oğlu İbrahim Paşa’ya da Adana ve Cidde valiliği verildi.

Yine aynı yıl Osmanlı Devleti ile Ruslar arasında Hünkâr İskelesi Antlaşması yapıldı. Rusya ve Osmanlı Devleti
karşılıklı yardımlaşma ve saldırmazlık antlaşması yaptılar. Savaş çıkması durumunda Osmanlı Devleti Boğazlar’ı
diğer devletlere kapatacaktı. Rusya’nın Boğazlar’a inmesi Avrupalı devletleri rahatsız etti. Mısır valisi Mehmed
Ali Paşa’nın 1838’de bağımsızlığını ilan etmesi üzerine Nizip’te yapılan savaşta Osmanlı ordusu üçüncü kez yenil-
di. Mısır’da güçlü bir yönetim ve Boğazlar’ da Rusya’nın hâkim olmasını istemeyen Avrupalı devletler, Kavalalı
Mehmed Ali Paşa’ya karşı giriştikleri mücadeleyi kazandılar. 1840 yılında yapılan Londra Antlaşması’na göre Mı-
sır özerk bir eyalet oldu.

ORTAÖĞRETİM 18 TARİH- 11
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ