Page 16 - Biyoloji 11 | Çalışma Defterleri -7

Beceri Temelli

Aşağıda “BİYOLOJİK SAAT VE VÜCUDUMUZDAKİ DÖNGÜLER” ile ilgili verilen metin ve grafikten yararla-
narak soruları cevaplayınız.

BİYOLOJİK SAAT VE VÜCUDUMUZDAKİ DÖNGÜLER
Dişi bireylerde yumurta hücresinin gelişimi daha bir embriyo iken anne rahminde başlar ve
belirli bir yaşa kadar sürer. Ergenlikten önce FSH ve LH salgılanması düşük düzeydedir ve
ovaryumlar aktif değildir. Ergenlikte hipotalamus GnRH salınımını artırır ve GnRH, FSH, LH,
östrojen ve progesteron arasındaki etkileşimler, ergenlik ve menopoz arasındaki dönemde
ovaryum ve uterus döngülerini kontrol eder.
Menstrüasyon, her bir uterus ve ovaryum döngüsünün başlangıcına işaret eder. Menstrüas-
yonun başlamasından birkaç gün önce hipofizde FSH ve LH salgıları artmaya başlar. Yaklaşık
bir hafta sonra ovaryumdaki foliküllerden bir tanesi olgunlaşır. Olgunlaşan folikülden dişi
eşey hormonları olan steroit yapılı östrojen ve progesteron salgılanır. Kanda miktarı artan
östrojen, uterusun büyüyüp gelişmesini, iç çeperinin (endometriyum) kalınlaşmasını ve ikin-
cil cinsiyet karakterlerinin oluşmasını sağlar. Progesteron hormonunun artışı ise kalınlaşan
endometriyumu koruyarak embriyonun tutunup gelişmesi için uygun hâle getirir. Büyüyen
folikülden salgılanan östrojen artışına bağlı olarak pozitif geri bildirim ile LH miktarı artar.
LH artışıyla olgunlaşan folikül yırtılır ve ikincil oosit serbest bırakılır. İkincil oosit kirpikli huni
tarafından yumurta kanalına aktarılır. Bu olaya ovulasyon denir. LH etkisiyle yırtılmış folikül
hücreleri korpus luteuma dönüşür. Korpus luteumdan salgılanan östrojen ve progesteronun
artışı, hipofiz üzerine negatif geri bildirim ile kontrol uygulayarak FSH ve LH salgısını inhibe
eder ve böylece yeni foliküllerin olgunlaşmaya başlamasını önler.
Eğer yumurta döllenmezse korpus luteum döngünün yaklaşık 26. gününde parçalanır. Korpus
luteum tarafından progesteron üretiminin olmaması nedeniyle kalınlaşan endometriyum
tabakası parçalanır ve menstrüasyon meydana gelir. Korpus luteumun bozulmasıyla GnRH,
FSH ve LH hormonları artmaya başlar. Bu hormonlardaki artış yeni folikülün gelişimini uyarır

ve ovaryum döngüsü yeniden başlar.

ORTAÖĞRETİM 16 BİYOLOJİ-11
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ