Page 175 - Defterim Coğrafya - 9

Notlarım B. İNSANIN DOĞAL

ÇEVREYE ETKİSİ

İnsanın, ihtiyaçları doğrultusunda çevreden yararlanması tarih boyunca
farklı şekillerde gerçekleşmiştir. Özellikle Sanayi Devrimi’nden sonra nüfusun
artması, ihtiyaçların çeşitlenmesi ve teknolojideki gelişmeler doğadaki değişimi
hızlandırmıştır. Kusursuz bir şekilde tasarlanan doğada gerek bu değişimler gerekse
beşerî müdahaleler sonucu pek çok tahribat meydana gelmiştir. Bu tahribatın
litosfer, hidrosfer, atmosfer ve biyosfere yönelik çok önemli sonuçları söz konusudur.
Litosfer; toprağın işlenmesi, yerleşim alanları inşa edilmesi, yer altı kaynaklarının
kullanımı gibi faaliyetlerde yararlanılan önemli bir kaynaktır. Bu faaliyetler
esnasında tarım toprakları kirlenmekte, verim azalmakta ve erozyonda artış
Bilgi Havuzu
görülmektedir.

Kömür, petrol ve doğal
gazın yanması sonucu
atmosfere sülfür ve
azot oksit gibi kimyasal
maddeler karışır.
Bu kimyasal maddelerin
atmosfere karışmasında
araba, uçak ve termik
santrallerde kullanılan fosil
yakıtlarla endüstriyel
faaliyetler etkilidir.
Atmosfere karışan bu Yerleşim alanlarının litosfere etkisi Madencilik faaliyetlerinin litosfere etkisi
kimyasal maddeler, (Los Angeles / ABD) (Rusya)
havadaki su buharı ile
birleşerek nitrik ve
İnsanın yararlandığı, yararlanırken de etkilediği bir diğer doğal ortam atmosferdir.
sülfürik asidi oluşturur.
İnsanın yürütmüş olduğu bazı faaliyetler sonucu zararlı gazlar ve yabancı mad deler
Daha sonra bu kimyasallar,
atmosfere karışarak hava kirliliğine neden olur. Kirlenen havanın da su buharı ile
su döngüsü esnasında
birleşmesi sonucu asit yağmurları meydana gelir. Ayrıca atmosfere karışan CFC
yağmur, kar veya sisle
birleşerek yeryüzüne geri (kloroflorokarbon) gazları nedeniyle ozon tabakası incelmektedir. Fosil yakıtların
döner. Bu şekilde meydana kullanımı sonucu atmosfere karışan gazlar; çevre kirliliğine, sera etkisine ve buna
gelen yağışlara asit yağışları bağlı olarak da küresel ısınma ve iklim değişikliğine neden olmaktadır.
denir. Asit yağışları, su
buharının dışında gaz ve
partikül hâlde de yeryüzüne
inebilir.

İnsan faaliyetlerinin atmosfere etkisi Atmosferin kirlenmesi iklim değişikliğine
neden olmaktadır.

İnsan faaliyetlerinden etkilenen bir başka katman hidrosferdir. Hidrosferden içme
suyu temini, sulama, enerji elde etme, ulaşım gibi alanlarda yararlanılmaktadır. Bu
istifade esnasında aşırı kullanılan sular, akarsu ve göllerin kurumasına neden olur.
Örneğin Seyhun ve Ceyhun nehirleri, Aral Gölü’ne dökülmektedir. Ancak bu nehir-
lerin tarımda sulama amaçlı kullanılması, Aral Gölü’nün büyük oranda kurumasına
neden olmuştur. Ayrıca denizlerde meydana gelen tanker kazaları sonucu sular kir-
lenmektedir. Bunların yanı sıra denizlerde yapılan kanallar ve tüp geçitler sayesinde
zamandan ve enerjiden tasarruf sağlanarak önemli kazanımlar elde edilmektedir.
Örneğin İstanbul’un iki yakasını birbirine bağla yan Avrasya Tüneli bu duruma örnek
verilebilir.
174