Page 33 - Biyoloji

BİYOLOJİ
9

Canlıların Sınıflandırılmasında Kullanılan Ölçüt, Yaklaşım ve
Modeller
Bilimsel anlamda canlıları sınıflandıran ilk kişi Aristo’dur.

Aristo, canlıları; renk, desen gibi dış görünüşlerini (morfolojik özel-
liklerini), doku ve organlarının görev benzerliğini (analojik ben-
zerlik) ayrıca yaşam ortamlarını dikkate alarak sınıflandırmıştır.
Sistematik bilimi ile uğraşan bilim insanları, Aristo’nun doku ve
a
organların görevlerini (analojilerini) dikkate alarak yaptığı bu sı-
nıflandırma yöntemini yapay (suni=ampirik) sınıflandırma olarak
adlandırmaktadır.

Yapay sınıflandırmada analog organlar dikkate alınır. Embriyolojik
ve filogenetik kökenleri farklı, görevleri aynı olan organlara analog
organ (Görsel 1.35) denir.

İnsanlar, yeni canlı türlerini keşfetmeye başladıkça Aristo’nun
sınıflandırma sistemi yetersiz kalmıştır. 18. yüzyılda Carolus
b
Linnaeus (Karl Linne), o dönemde yeni bulunan canlı türlerini de
tanımlamak için daha kapsamlı bir sınıflandırma yöntemi önermiştir.
Görsel 1.35: Analog organlar:a) sinek
kanadı b) kuş kanadı Linnaeus gruplama yaparken John Ray’in (Con Rey) geliştirdiği
tür kavramını dikkate almıştır. John Ray, sınıflandırmada temel ve
değişmeyen birimin tür olduğunu belirtmiştir.
1735 yılında yayınladığı “Doğa Sistemi” adlı eserinde doğanın üç
âlemini (bitkiler, hayvanlar, mineraller); tür, cins ve takım katego-
rilerine ayırmış türler için ilk defa ikili adlandırma yöntemini kul-
lanmıştır.
Tek hücreli organizmalar, Antoine van Leeuwenhoek tarafından
1674’te keşfedildiğinde özelliklerine göre bitkiler veya hayvanlar
âleminden birine dâhil ediliyordu. 1866 yılında tek hücreli organiz-
maları gruplandırmak için protistler olarak adlandırılan üçüncü bir
âlem daha önerilmiştir.

Elektron mikroskobunun icat edilmesi ile birlikte prokaryot ve ökar-
yot hücreler arasındaki farklılıklar belirginleşti. 1938 yılında bitkiler
ve hayvanlar âlemi dışında prokaryot tek hücreli canlıların grup-
landırıldığı bakteri âlemi ile ökaryot tek hücreli canlıların gruplan-
dırıldığı protistleri içine alan dört âlemli bir sınıflandırma yöntemi
önerildi.

1970’li yıllarda gen dizilimleri karşılaştırılarak ve küçük ribozamal
RNA parçacıkları kullanılarak arkeler tanımlanmıştır. Böylece can-
lılar bakteri, arke ve ökaryotlar olmak üzere üç ana gruba ayrıl-
mıştır.
Günümüzde Kullanılan Sınıflandırma Yöntemi

Sınıflandırma günümüzde, canlıların akrabalık derecelerine göre
yapılmakta ve canlıların tüm biyolojik karakterleri göz önünde
bulundurulmaktadır. Bu çeşit sınıflandırmaya doğal (filogenetik)
sınıflandırma denir.

32