Page 144 - Fizik 11 | 1.Ünite

KUVVET VE HAREKET

21. Denizcilikte kullanılan standart yük gemileri (tankerler) yaklaşık 5 m/s büyüklüğünde hızla yol almaktadır.
Gemiler, motorları durdurulduktan sonra tam yüklü iken yaklaşık 9,5 km; boş iken yaklaşık 3,2 km kadar yol
alarak durabilir. Bu nedenle geminin pervanesi tersine döndürülerek hareket yönüne ters bir itme kuvveti
oluşturur. Bu hareketle geminin daha kısa mesafede durması amaçlanır. Gemicilikte bu olaya tornistan adı
verilir.
Limana giriş yapmak isteyen aynı hıza sahip tankerlerden tam yüklü olanın boş olana göre durması daha
uzun mesafede ve sürede gerçekleşir. Yüklü olan tankeri daha kısa mesafede durdurmak için daha çok
makine gücü veya dış kuvvet gerekir. Bu gibi durumlarda uygun bir hızdayken demir atılarak demir ve ze-
min arasında oluşan sürtünme kuvveti kullanılır. Gerekli ise römorkör (çekici) kullanılarak bir dış kuvvet ile
limana güvenli bir yanaşma sağlanır. Römorkör, tankerin hareketine ters yönde çekme kuvveti uygulayarak
tankerin hızının azalmasını sağlar.

Bütün özellikleri aynı olan X ve Y tankerlerinden X tankeri tam yüklü, Y tankeri ise boştur. Tankerler eşit
büyüklükte hızla limana yaklaşmaktadır.
Buna göre

a) Tornistan, sürtünme kuvveti veya tankerin hareketine zıt yönlü dış kuvvetler tankerlerin çizgisel mo-
mentumunu ne şekilde etkiler?

..........................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................................................................

b) Tankerlerin motorları durdurulduktan sonra çizgisel momentumu nasıl değişir?
..........................................................................................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................................................................................................
c) Tankerleri aynı sürede durdurmak için hangisine daha büyük bir itme uygulanmalıdır?

..........................................................................................................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................................................................................

ç) X ve Y tankerleri motorlarını durdurmuş ve limana yanaşmak için römorkör isteğinde bulunmuştur.
Tankerler limandan eşit uzaklıkta iken X tankeri R x römorkörünün, Y tankeri ise R Y römorkörünün
eşliğinde limana yanaştırılmıştır. Diğer dış kuvvetlerin aynı olduğu kabul edilirse tankerler durana
kadar römorkörlerin yaptığı işleri karşılaştırınız.

..........................................................................................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................................................................................................

246