Page 163 - Kimya 9 | Kavram Öğretimi Çalışması

91 KİMYA 9

4. ÜNİTE : MADDENİN HÂLLERİ > 4.4. Gazlar > 4.4.2. Gazları Tanımlayan Özellikler
Kavram : Avogadro Sayısı
Genel Beceriler : Bilgi Okuryazarlığı Becerisi
Alan Becerileri : Akıl Yürütme Becerisi

Çalışmanın Adı ŞİNİK 20 dk.
Çalışmanın Amacı Madde miktarının ölçülebilir hâle getirilmesini sağlayan Avogadro sayısını açıklayabilme.

Yönerge: Aşağıdaki metni okuyarak soruları cevaplayınız.

Eski çağlardan beri insanoğlu gerek kendinin gerekse sahip olduğu hayvanların beslenebilmesi
için buğday, pirinç, arpa, yulaf, fasulye, nohut vb. ürünlere ihtiyaç duymuştur. Peki ama herkes bu
ürünlerden ihtiyacını karşılayacak kadar yetiştirebilmiş midir? Ya da ihtiyacından fazlasını ne yap-
mıştır? Bu durumda en mantıklı çözüm değiş tokuş ya da alım satım olmuştur. Ancak o günlerde şu
an sahip olunan tartım aletleri ve teknoloji henüz keşfedilmemiştir. Buğday, pirinç, fasulyeyi tek tek
saymak da mümkün değildir. O hâlde insanlar bu ürünleri nasıl ölçmüşlerdir?

Görsel: Tahıl
Tarihe baktığımızda belirli bir standart oluşturmak ve kullanım kolaylığı sağlamak için ölçmede çeşitli
araçlar ve birimlerin kullanıldığını görürüz. Bunlardan birisi de Osmanlı Dönemi’nde halk arasında
yaygın olarak kullanılan şiniktir. Şinik; sekiz kilo buğday doldurulabilen, metal ya da tahtadan ya-
pılmış, kovaya benzeyen bir ölçme aracıdır. Tabii ki bir şinik buğday ile bir şinik fasulye aynı kiloda
değildir. Örneğin pazardan üç şinik buğday alan kişi 24 kilo buğday almış demektir. Üç şiniği ölçmek
24 kiloyu tartmaktan çok daha kolaydır ve kısa sürer.
Küreselleşen dünyada artık alışverişleri her yerden gerçekleştirmek mümkündür. Amerika’dan, İn-
giltere’den, Japonya’dan… Uluslararası satışı uygun görülen kimyasalları istediğiniz yerden alabilir
ya da istediğiniz yere satabilirsiniz. Ama ufak bir sorun var: Kimyasallar, gözle görülemeyecek ka-
dar küçük olan atom, molekül ve iyonlardan oluşuyor. Ne yazık ki bu tanecikleri de tek tek saymak
mümkün değil. O zaman kimyacılar, çalışmalarında gerekli ölçümleri nasıl yapıyor? Görülüyor ki
dünyanın her yerinde geçerli olan belli bir standarda ihtiyaç var. Bu sorunu çözmek için kimyacılar
23
mol kavramını ortaya koymuştur. Bir mol 6,02x10 tane tanecik anlamına geliyor. “Neden bu kadar
büyük bir sayı?” demeyin. Çünkü atom çok ama çok küçük. Şöyle düşünebiliriz: En küçük atom hid-
rojendir ve bu kadar çok sayıda hidrojen bir araya geldiğinde sadece 1 gram kütleye sahiptir. Yani
maddenin en küçük yapı taşı olan atomların gramla ölçülebilir miktarlarda olabilmesi için böylesine
büyük bir sayı ortaya çıkıyor. Bu sayı tabii ki deneysel sonuçlara dayanıyor. Nasıl ki bir şinik buğday
23
23
ile bir şinik fasulyenin kütlesi farklıysa bir mol (6,02x10 tane) demir atomuyla bir mol (6,02x10
tane) hidrojen atomunun da kütlesi farklıdır. Bu kütlelere “atomlar için mol kütlesi” denir. Örneğin
demirin mol kütlesi 56 g/mol iken hidrojenin mol kütlesi 1 g/mol’dür. Kimyacılar bu sayede kütle ve
tanecik sayıları ile ilgili ilişkilendirmeleri kolaylıkla yapabilmektedir. Mol kavramı ile tanecik sayısı
ilişkisinin ortaya konulmasında Amedeo Avogadro’nun (Amedeo Avogadro) katkıları çok büyüktür.
Bu sayıyı tespit etmeye ömrü yetmese de günümüzde bu sayı onun adıyla anılır.

162
Hazırlayan: Nevruze ERKAN ERKOÇ