Page 39 - Liseye Hoş Geldin - Felsefe

FELSEFE

ÖRNEK ETKINLIKLER ÖRNEK ETKINLIKLER

DÜŞÜNCE DENEYLERİ
Gyges’in Yüzüğü
Platon, Devlet adlı eserinde Glaukon’un ağzından şöyle bir efsane aktarır: Gyges, Lydia kralının hizmetinde bir çobanmış,
günün birinde bir sığınak ve bir deprem yüzünden yer çatlamış, hayvanların otladığı yerde derin bir yarık açılmış. Bunu
görünce, şaşakalan çoban, yarığın içine inmiş ve orada görülmedik birçok güzel şeyler arasında, içi oyuk, üstü delik deşik,
tunçtan bir at görmüş. Eğilip içine bakmış atın, insan boyundan büyük bir ölü görmüş; ölünün parmağındaki altın yüzükten
başka bir şeyi yokmuş. Bu yüzüğü alıp yukarı çıkmış. Çobanlar, her ayın sonunda olduğu gibi, krala hesap vermek için top-
landıklarında, Gyges toplantıya parmağında yüzükle gelmiş. Otururlarken yüzüğün taşını farkına varmadan avucunun içine
çevirmiş. Bunu yapar yapmaz da yanında oturanlar kendisini görmez olmuşlar, nereye gitti diye soruşturmaya başlamışlar.
Şaşakalmış herkes. Yüzükle oynarken taşı çevirince gene göze görünür olmuş. Böylece Gyges, bakmış ki yüzüğün taşını
içeri çevirince görünmez oluyor, düzeltince görünüyor. Bunun üzerine saraya girenlerin arasına katılmanın yolunu bulmuş.
Kralın karısının yardımıyla kralı öldürüp yerine geçmiş.
Glaukon, bu efsaneden yola çıkarak doğru ve eğri iki insana böyle bir yüzükle dilediklerini yapma imkânı verildiğinde neler
yapacakları konusunda spekülasyonda bulunur. Ona göre yüzüğün sağladığı görünmezlik sayesinde dilediğini yapma im-
kânına kavuşan kişi doğruluktan ayrılacaktır. Çünkü kendinde olandan fazlasını istemek, bunu bir şey sayıp peşine düşmek
insan doğasında bulunur. İnsanı günlük hayatında bunu yapmaktan alıkoyan şeyse kanundur. Kişiyi görünmez kılabilen
yüzük ile kanunların yaptırım gücünden kurtulan doğru insan, tıpkı eğri insan gibi istediği şeyleri korkmadan alacak, canı-
nın istediği kişileri öldürecek, kimi isterse hapisten çıkaracaktır. Görünmezlik imkânına kavuşan hiç kimse doğruluğa bağlı
kalacak, başkalarının malına el sürmeyecek kadar dirayetli olamaz. Bu durum, insanın kendi isteğiyle değil de zorla doğru
olduğunu göstermektedir.
[Diş, S.,B. (2021). “Gyges’in Yüzüğü ve Bentham’ın Panaptikonu Bağlamında Görünürlüğün Kötülük ile İlişkisine Dair Bir Soruşturma” Beytulhikme Int J Phil 11
(1) Doi: 10.18491/beytulhikme. 1603 Research Article: 155-172. 08.02.2022 tarihinde https://www.researchgate.net adresinden erişildi].
1. Bu metinden yola çıkarak insanların doğuştan iyi mi kötü mü oldukları konusunda neler söylenebilir? Siz de, metnin iddia-
sını destekleyip desteklemediğinizi gerekçelerinizle belirtiniz.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………..........................................................................……...................................

2 . Bu durumda sizce aynı toplumda aynı kurallara, kanunlara bağlı insanlar neden aynı şekilde iyi ya da kötü değildirler?
Aynı ülke vatandaşları arasında hem suçluların hem de karşılıksız iyilik yapma çabasında olan toplum gönüllülerinin ol-
ması durumu nasıl açıklanabilir?
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………............................................................................
3. Doğru yoldan gitmek bir seçim midir yoksa zorunluluklardan doğan bir yaptırımın sonucu mudur?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………....................................
4. Metinde iddia edildiği gibi, başkasının hakkını gasp etmek, başka insanların yaşamına saygı duymamak, haklıyı haksızı
ayırmamak birini gerçekten mutlu edebilir mi? Sizce de insan kötü olmayı seçer mi?
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………............................................
5. Bireylere doğru yolu gösterecek içsel ve dışsal mekanizmalar olabilir mi? Cevabınız evetse bu mekanizmalar nelerdir?
Cevabınız hayırsa gerekçeleri ile açıklayınız.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…...…………………………………………………………………………………………………………………………......................................

LİSEYE HOŞ GELDİN 39