Page 10 - Liseye Hoşgeldin - Fizik

Beceri Temelli

MADDE VE ÖZELLİKLERİ

Aşağıdaki metinden yararlanarak soruları cevaplandırınız.

BOYUTLARIN SINIRI

J. Swift’in roman kahramanı seyyah Lemuel Gulliver; in-
san, hayvan, ağaç ve ot bütün canlıların tamamen bizim-
kine benzediği Lilliputlar’ın ülkesine uğramıştı. Orada her
şey bir parmak (inch) ile bir ayak arasında değişen ölçek-
lerdeydi Lilliputlar ortalama 6 parmak boyundaydı ve vü-
cut yapıları da ona göre orantılıydı. Gulliver devler ülkesi
Brobdingnag’ı da ziyaret etmişti. Bunlar da tamamen bize
benziyorlardı, tek farkla ki onların boyları bizimkinin 12
katıydı.
Swift, her iki ülkedeki günlük hayatı (18. yüzyılda) bizim-
kine benzer bir şekilde tasvir etmiştir. Onun insan davra-
nışlarına dair yorumları hâlâ okunmaya değer ancak o ölçeklerdeki insanların onun anlattığı gibi olamayacağına
inanmak için sebeplerimiz bulunmaktadır.
Swift’ten uzun zaman önce Galileo insanın çok küçük ve çok büyük modellerinin insanlar gibi olamayacağını an-
latmıştı ancak Swift’in Galileo’nun yazdıklarını okumadığı belli oluyor. (https://web.itu.edu.tr/guzelah/mak/all/
lilliput.html “Düzenlenmiştir.”)
Bir maddenin dış bir kuvvete karşı gösterdiği dayanıklılık kavramı ile kendi ağırlığına karşı gösterdiği dayanıklılık
kavramı sıklıkla karıştırılmaktadır. Maddelerin dış bir kuvvete karşı gösterdiği dayanıklılık, maddenin kesit alanı
ile doğru orantılı iken kendi ağırlığına karşı gösterdiği dayanıklılık kesit alanı ile doğru, hacmi ile ters orantılıdır.

1. Herhangi bir canlının boyutları sınırsız artabilir mi? Neden?
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
2. Doğada canlıların farklı boyutlarda olmasının onlara sağladığı dayanıklılık avantajlarına örnekler veriniz.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

3. Dünyamızda yaşayan en büyük canlı 33,5 metre boyu ve 190 ton kütlesi ile mavi balinadır. Deniz canlılarının
kara canlılarına göre daha büyük boyutlu olmasının temel sebepleri nelerdir?
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
4. Arılar model alınarak, geometrik oranları korunmak koşuluyla bir uçak inşa edilebilir mi? Açıklayınız.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

5. Bir canlı hücresi belirli bir büyüklüğe ulaştığında bölünerek çoğalmaktadır. Bu durumun hücrenin dayanık-
lılığına bir etkisi var mıdır?
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

ORTAÖĞRETİM 10 FİZİK
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ