Page 135 - Yönetim Bilimi (Tüm Kitap)

Yönetim Biliminde Yeni Yaklaşımlar

4.3.1. Z Teorisi’nin Ortaya Çıkışı

1980’li yıllarda Japonya’da verimlilik ve
üretim hızla artarken ABD ve Batı Avrupa
ülkelerinde üretim miktarı yavaştı. Bunun
sebeplerini araştıran Japon Uzman Ouchi
(Uçi) (Görsel 4.8) ve Amerikalı Uzman John-
son (Cansın), ABD ve Japonya’daki şirket-
lerin yapılarını incelediğinde şu sonuçlara
ulaşmışlardır: Amerika’da ve Japonya’da,
Japon yönetim sisteminin uygulandığı ku-
ruluşlar diğer Amerikan kuruluşlarından
daha başarılıdır. Uzmanlar, Japonya’nın
farklı yönetim biçimi ile Japon işçisinin ge-
leneksel kültüre bağlılıktan dolayı edindiği
Görsel 4.8: William G. Ouchi
çalışma ahlak ve kurallarının bu durumda
etkin olduğu düşüncesindeydi.
Ouchi ve Johnson, daha sonraki araştırmalarında bazı Amerikan kuruluşları-
nın Japon organizasyonlarına benzer özellikler geliştirdiğini saptamışlardır.
Bu bilim insanları, “X” ve “Y” teorileri de dâhil olmak üzere bütün araştırma
sonuçlarını bir araya getirerek “Z Teorisi”ni ortaya koymuşlardır. Bu teoriyle
ortaya konan “Z tipi organizasyonlar”, bir anlamda Japon organizasyonları-
nın Amerika’ya uyarlanmış şeklidir.
Z Teorisi’nin varsayımları şu şekildedir:
• İnsan; düşünme, karar verme ve azmetme yeteneklerine sahiptir.
• İnsan, ne iyidir ne de kötüdür; şartlara göre her ikisine de yatkın ola-
bilir.
• İnsan, ne zaruri ihtiyaçlarla ne
de üst düzey insani ihtiyaçlarla
güdülenir; insanı motive eden
içindeki durumdur.
• Güdüleme, ne dıştan zorla-
mayla ne de içten sağlanabilir;
insan, ancak mantık yoluyla
güdülenebilir.
• İnsanı, tarafsız olarak değerlen-
dirmek gerekir.

• Bu teoriye göre örgüt kültürü-
nü gelenek ve çevre oluşturur.
Esas ilgi insandadır. Örgütsel
değer ve hedefler, bütün üyeler Görsel 4.9: Örgüt değerlerini benimsemiş
çalışanlar
tarafından benimsenir (Görsel
4.9). Yabancılaşma yok denecek kadar azdır.
133