Page 4 - Bilgisayar Bilimi Kur 1| I. Bölüm

karşımıza çıkmaktadır. "Eserlerin (bilişim alanı için geliştirilen yazılımlar) sahibi kimdir ve kimlerin-
kullanımına izin verilmiştir?" sorularının cevabı fikrî mülkiyet başlığının altında irdelenmektedir.
Fikrî mülkiyet; kişinin kendi zihni tarafından ürettiği her türlü ürün olarak tanımlanmaktadır.
Türk Dil Kurumu ise Bilim ve Sanat Terimleri Sözlüğü’nde fikrî mülkiyet kavramını “düşünü çalışması
sonunda ortaya konulan yazın ve bilim ürünleri üzerindeki iyelik” olarak tanımlamıştır.

Fikrî mülkiyet denince karşımıza hukuki ve etik boyutlar çıkmaktadır. Kimi sorunlar yasal olup
etik olmazken kimi de etik olup yasal olmayabilmekte ya da iki boyut birden temelsiz kalabilmektedir.
Bu nedenle fikrî mülkiyete ilişkin yasalar, günümüz koşullarına uygun olarak güncellenmeye muhtaç
olmaktadır. Telif hakkı, patent, şifreleme gibi kavramlar da bu gereksinim sonucunda ortaya çıkmıştır.
“Fikrî ve kültürel eserlerden bazıları Creative Commons (CC) organizasyonuna dâhildir. Creative
Commons, telif hakları konusunda esneklik sağlamayı amaçlayan, eser sahibinin haklarını koruyarak,
eserlerin paylaşımını kolaylaştırıcı modeller sunan, kâr amacı gütmeyen bir organizasyondur. Bu orga-
nizasyona dâhil olan eserler, kaynağı belirtmek ön şartıyla belirli kısıtlamalar göz önünde bulunduru-
larak kullanılabilir.”

Koşullar

Attribution - Atıf: Eserin ilk sahibinin belirtilmesi koşulu. Bu koşulu
barındıran lisansa sahip eserlerde, eseri yaratan ilk kişinin mutlaka
belirtilmesi gerekiyor.

Share Alike - Aynı Lisansla Paylaş: Lisans modelinin korunması koşulu.
Bu koşula sahip eserlerin türetilmesi veya yeniden yayınlanması ancak onu
barındıran yeni eserin de aynı lisansa sahip olması şartıyla gerçekleşebilir.

Non-Commercial - Ticari Olmayan: Eserin ticari amaçlı kullanılmaması
koşulu. Bu koşulu şart koşan eserlerin türevlerinin veya orijinallerinin
sadece ticari olmayan ürünlerde kullanılması mümkün (Ticari amaçlı
kullanmak için eser sahibine başvurmak mümkün.).

No Derivate Works - Türetilemez: Eserin türevinin yaratılmaması
koşulu. Bu koşulu içeren lisanslı eserlerin türevlerinin yapılmasına izin
verilmemektedir eğer isteniyorsa sadece olduğu gibi kullanılması gerekir.

CC lisanslı eserler bu kısıtlamaların yalnızca birine sahip olabileceği gibi birden fazlasına aynı anda
sahip olabilir. Bu eserlerin kısıtlamaları, eserin bulunduğu sayfanın alt kısmında görülebilir.

Bilişim dünyasında yazılımları lisanslarına göre, özgür yazılımlar ve ticari yazılımlar olmak üzere
ikiye ayırabiliriz. Özgür yazılım dünyasına ait GPL’ye (General Public Licence - Genel Kamu Lisansı)
sahip yazılımlar ücretsiz olarak (ya da özelleştirilmiş versiyonları düşük ücretlerle) kullanılabilirken,
ticari faaliyet gösteren firmaların ürettiği yazılımların lisanslarıysa çoğunlukla yüksek bedeller karşılı-
ğında alınabilmektedir. Kişi ya da kuruluşlar yazılım seçimi yaparken ihtiyaçlarını doğru şekilde belirle-
dikten sonra tercih yapmalıdır. Böylece yüksek maliyet ödemekten ve beklentileri karşılamayan program
edinmiş olmaktan kaçınmış olurlar.

18