Page 17 - Bilgisayar Bilimi | Kur 1

engel olarak karşımıza çıkmaktadır. İşte eserlerin (bilişim alanı için geliştirilen yazılımlar) sahibi kimdir
ve kimlerin kullanımına izin verilmiştir sorularının cevabı fikrî mülkiyet başlığının altında irdelenmek-
tedir.

Fikrî mülkiyet; kişinin kendi zihni tarafından ürettiği her türlü ürün olarak tanımlanmaktadır.
Türk Dil Kurumu ise Bilim ve Sanat Terimleri Sözlüğü’nde fikrî mülkiyet kavramını “düşünü çalışması
sonunda ortaya konulan yazın ve bilim ürünleri üzerindeki iyelik” olarak tanımlamıştır.

Fikrî mülkiyet denince karşımıza hukuki ve etik boyutlar çıkmaktadır. Kimi sorunlar yasal olup
etik olmazken kimi de etik olup yasal olmayabilmekte ya da iki boyut birden temelsiz kalabilmektedir.
Bu nedenle fikrî mülkiyete ilişkin yasalar, günümüz koşullarına uygun olarak güncellenmeye muhtaç
olmaktadır. Telif hakkı, patent, şifreleme gibi kavramlar da bu gereksinim sonucunda ortaya çıkmıştır.
Fikrî ve kültürel eserlerden bazıları Creative Commons (CC) organizasyonuna dâhildir. Bu organi-
zasyona dâhil olan eserler, kaynağı belirtmek ön şartıyla belirli kısıtlamalar göz önünde bulundurularak
kullanılabilir.

Koşullar

Attribution (BY): Eserin ilk sahibinin belirtilmesi koşulu. Bu koşulu
barındıran lisansa sahip eserlerde, eseri yaran ilk kişinin mutlaka
belirtilmesi gerekiyor.

Share Alike (SA): Lisans modelinin korunması koşulu. Bu koşula sahip
eserlerin türetilmesi veya yeniden yayınlanması ancak onu barındıran yeni
eserin de aynı lisansa sahip olması şartıyla gerçekleşebilir.

Non-Commercial (NC): Eserin ticari amaçlı kullanılmaması koşulu. Bu
koşulu şart koşan eserlerin türevlerinin veya orijinallerinin sadece ticari
olmayan ürünlerde kullanılması mümkün. (Ticari amaçlı kullanmak için
eser sahibine başvurmak mümkün.)

No Derivate Works (ND): Eserin türevinin yaratılmaması koşulu. Bu koşulu
içeren lisanslı eserlerin türevlerinin yapılmasına izin verilmemektedir, eğer
isteniyorsa sadece olduğu gibi kullanılması gerekir.

CC lisanslı eserler bu kısıtlamaların yalnızca birine sahip olabileceği gibi birden fazlasına aynı anda
sahip olabilir. Bu eserlerin kısıtlamaları, eserin bulunduğu sayfanın alt kısmında görülebilir.

Bilişim dünyasında yazılımlar lisanslarına göre ikiye ayrılmaktadır. Özgür yazılım dünyasına ait
GNU/GPL lisansına sahip yazılımlar ücretsiz olarak (ya da özelleştirilmiş versiyonları düşük ücretlerle)
kullanılabilirken ticari faaliyet gösteren firmaların ürettiği yazılımların lisanslarıysa çoğunlukla yüksek
bedeller karşılığında alınabilmektedir. Kişi ya da kuruluşlar yazılım seçimi yaparken ihtiyaçlarını doğru
şekilde belirledikten sonra tercih yapmalıdır. Böylece yüksek maliyet ödemekten ve beklentileri karşıla-
mayan program edinmiş olmaktan kaçınılmış olur.

Lisanssız yazılım kullanmanın etik uygunsuzluk yanında teknik sakıncaları da vardır. Firmalarca
sunulan yazılımlar zaman zaman güvenlik açıklarını kapatmak ya da ek özelliklerle donanmak amacıyla
güncelleme alırlar. Lisanssız kullanılan yazılımlar, bu güncellemeleri alamaz ve bilgi güvenliği açısından
bilgisayarları savunmasız kılarlar.

16