Page 5 - Biyoloji 11 | 2. Ünite

Ekolojik toleransı düşük olması nedeniyle çevresel değişimlerden en kolay etkilenen türlere gösterge tür
denir. Alabalıklar soğuk ve bol oksijenli suları tercih eder. Dolayısıyla alabalıklar oksijence zengin suların
gösterge türüdür. Deniz eriştesi bitkisi ve Cystoseira (çistozeyra) cinsi algler temiz suları tercih ettikleri için
temiz suların gösterge türleridir.
Komünitedeki tür çeşitliliği içerdiği türlerin zenginliğine ve türlerin komünitedeki tüm bireylere ora-
nıyla ölçülebilir. Çeşitli hesaplama yöntemlerine göre tür çeşitliliğini ölçmek, komünite yapısını anlamak ve
çeşitliliği korumak için önemlidir. Komünitede en bol bulunan ya da toplamda en yüksek biyokütleye sahip
türe baskın (dominant) tür denir. Baskın türler komünitedeki su ve mineral gibi sınırlı kaynakları kullan-
mada diğer türlere göre daha üstündür. Bir başka görüşe göre baskın türler avlanmaya ya da hastalıklara
karşı diğer türlere göre daha başarılıdır. Avlanma, yaşam alanlarının bozulması gibi nedenlerle baskın türün
komüniteden uzaklaşmasıyla başka bir tür baskın hâle gelebilir. Eski baskın türün yok olması ona bağımlı
türlerin de sayısının azalmasına ya da yok olmasına neden olur.
Komünitelerin yapısını kuvvetli bir şekilde kontrol eden türe kilit taşı tür denir. Kilit taşı türler, baskın
türler gibi sayıca çok olmasalar da ekolojik rolleri bakımından komünitelerin devamlılığını sağlar. Kilit taşı
türlerin yok olması komünite yapısının bozulmasına ve ekosistemin işlevini yitirmesine yol açar. ABD’de
Yellowstone Ulusal Parkı’ndaki kurtlar kilit taşı türlere örnektir. Kuzey Pasifik kıyı ekosisteminin kilit taşı
türü su samurlarıdır. Komüniteyi oluşturan canlılar besin ağıyla birbirine bağlıdır. Su samurları deniz kes-
taneleriyle, deniz kestaneleri de deniz yosunlarıyla beslenir. Su samurlarının az bulunduğu alanlarda deniz
kestaneleri, su samurlarının çok bulunduğu alanlarda deniz yosunları iyi gelişir. Katil balinaların su samur-
larıyla beslenmeye başlamaları deniz kestanelerinin sayıca artmasına neden olmuş ve komünitedeki yapı
değişerek denge ortadan kalkmıştır (Görsel 2.1.3).

Kilit taşı
Kilit taşı türün ortadan
kalkmasıyla denge bozulur.

Su samuru

Katil balinaların su
samurlarını avlamaları
sonucu deniz kestanesi
sayısı artar, deniz
yosunları azalır.
Deniz
yosunu

Deniz kestanesi
Görsel 2.1.3: Kilit taşı tür

203