Page 9 - Biyoloji 12 | 3.Ünite

Kalınlaşmış
hücre duvarı Odun borusu
Orta lamel
Görsel 3.11: Bitkinin kök, gövde ve yapraklarında iletim dokunun şematik gösterimi

Ksilem
Ksilem; ksilem sklerenkiması (sklerenkima lifleri), ksilem parankiması,
trakeit ve trake borularından oluşan dokudur. Ksilem, bitkilerin kökleri
aracılığıyla topraktan aldıkları su ve suda çözünen mineralleri toprak
üstündeki gövde ve yaprak gibi organlara taşır. Ksilemde kökten yap-
raklara doğru tek yönlü iletim vardır. Trake ve trakeit, başlangıçta üst Kanal
üste dizilmiş canlı meristem hücrelerdir. Bu canlı hücreler, bir dizi de- İlk
hücre
ğişime uğrar. Hücreler zamanla çekirdek ve sitoplazmalarını kaybeder. duvarı
Bunun sonucunda hücreler canlılıklarını yitirir. Üst üste dizilmiş hücre-
lerin boyuna çeperleri, lignin birikimiyle giderek kalınlaşır. Hücrelerin Görsel 3.12: Ksilem oluşumunun şematik
gösterimi
birbirine bakan enine çeperleri ise tamamen erimiştir. Bu değişimler,
üst üste dizilmiş hücrelerin içinde madde iletimi için uygun olan içi boş Trakeit
odun borularını meydana getirir (Görsel 3.12). Boru şeklini alan bu
hücreler, demetler hâlinde bir araya geldiklerinde odun demetlerini
oluşturur. Sert ve ligninleşmiş odun demetleri, aynı zamanda gövdeye
mekanik destek sağlar.
Ksilemde madde iletimi gerçekleşirken enerji harcanmaz. Suyun canlı
hücrelerin zarından taşınması düşünüldüğünde ksilemden su taşın-
Trake
masının oldukça hızlı olduğu görülür. Ksilemde uzun mesafeli su ta-
şınımında görevli borular, trake ve trakeitlerdir. Trake ve trakeitler, ölü
hücrelerden oluşur. Bu nedenle işlevsel olarak su ileten bu hücrelerin
zarları ve organelleri yoktur. Trake ve trakeitleri, ligninleşmiş kalın çe-
perleriyle içinden su akabilen boş tüpler oluşturur. Trakeitler; uzun,
ince, uçları kapalı üst üste dizilmiş hücrelerdir. Su, trakeitlerin çeperle-
rinde bulunan çok sayıda geçit aracılığıyla bir trakeitten diğerine akar.
Trakeler, genellikle trakeitlerden daha kısa ve geniş olup delikli çe-
perlere sahiptir (Görsel 3.13). Trakelerin çeperlerinde de geçitler bulu-
nur. Trakeler, üst üste gelerek damar adını alan daha büyük birimleri
Görsel 3.13: Ksilemde taşımadan sorum-
meydana getirir. lu trake ve trakeit boruları (100 µm)

BİTKİ 137
BİYOLOJİSİ