Page 21 - Felsefe 10 | Çalışma Defteri-5

CEVAP ANAHTARI

BECERİ TEMELLİ

1. Felsefede “iyi” ve “kötü” davranışı sonuçlarına göre değerlendirenler (faydacı filozoflar) beş kişinin ölme-
sindense bir kişinin ölmesini ahlaklı görürler. Tramvay sorunu bu anlayışı temellendirmek için tasarlanmış-
tır. Birçok insanın ölmemesi için uçağı tenha bir yere düşüren pilotun etik davrandığı söylenebilir.

2. Pragmatik anlayış savunulduğunda söz konusu davranış etik olarak nitelendirilebilir. Sonuçta beş kişiyi kur-
tarmıştır. Ancak ölümüne neden olduğu kişiyle arasında düşmanlık olması pragmatik anlayışın değerlendir-
mesini gölgede bırakır. Pragmatik anlayışa “Eğer düşmanlık yerine sevgi söz konusu olsaydı ne yapılması ge-
rekirdi?” sorusu yöneltilebilir. Davranışta görelilik olması sorun yaratmaktadır. Dolayısıyla burada başka bir
felsefe görüşü öne çıkar. Kant’a göre davranışın sonucuna değil davranışı yapanın niyetine bakmak gerekir.

3. Toplam faydayı ve mutluluğu hedeflemesinin olumlu ancak tüm olasılıkları hesaplamanın zor ve gö-
receli olması nedeniyle toplumsal düzeni bozacağı ihtimali olumsuz olarak değerlendirilebilir.

4. Örnek olarak “Gemi kazasında gemiyi en son kaptanın terk etmesi etik midir?” veya “Organ nakli bek-
leyen beş kişinin kurtulması adına beşiyle de organları uyumlu olan bir kişinin öldürülmesi etik midir?”
soruları verilebilir.

DÜŞÜNCE DENEYLERİ

1. Metin, insanların doğuştan kötü olduğu iddiasını taşımaktadır. Metinde bu iddia –görünmezlik yüzüğü
metaforu ile-kanunun, yaptırımın olmadığı yerde insanların doğru kalamayacağı örnekleriyle desteklen-
miştir. Sizin de, bu fikre katılıyorsanız insanların doğuştan kötüye eğilimli olduğunu; katılmıyorsanız in-
sanların doğuştan iyiye eğilimli olduğunu kendi örnek ve argümanlarınızla açıklamanız beklenmektedir.
2. İnsanların seçimlerini neye göre yapmış olabilecekleri konusunda bir görüş geliştirmeniz beklenmektedir.
Örneğin herkesin doğuştan iyiye ya da kötüye eğilimli olmadığını, içine doğduğu ortamın bu seçimlerde
katkısı olduğunu savunabilirsiniz. Ya da kimilerinin kanuni yaptırımlardan kaçabileceğini düşündüğü için
suç işlediğini kimilerinin ise yaptırımlardan korktuğu için kötüyü seçmeye cesareti olamadığını savunabi-
lirsiniz.
3. Bireyler kendileri dışında var olan belirlenmişliklerden dolayı mı iyiyi yapmayı tercih ederler yoksa dav-
ranışlarını belirleyen içlerindeki adalet terazisi midir? Bu iki ifadeden hangisinin davranışları belirlediğini
düşünüyorsanız, sebeplerini belirtmeniz beklenmektedir.
4. İnsanların bu seçimleri neden ve nasıl yapıyor olabileceklerine dair fikir üretmeniz beklenmektedir. Örneğin,
kötü olmayı seçer derseniz bunu başkalarının mutsuzluğundan keyif aldığı için, en güçlü olmak istediği için,
daha önce kendisi haksızlığa uğradığı için vb. gibi gerekçelere dayandırabilirsiniz. Ya da kimsenin kötü olmayı
seçmediğini, kendi çıkarını korumak için istemeden diğer insanlara zarar verdiğini, zarar verdiğinin farkında
olmadığını ya da kötü insanların zarar görmesini sağlamak için böyle seçimler yaptığını savunabilirsiniz.
5. Cevabınız evetse içsel ve dışsal mekanizmaların neler olabileceğini örneklendirmeniz beklenmektedir. Mesela
içsel mekanizma insanın vicdanı; dışsal mekanizma ise hukuk kuralları olabilir. Cevabınız hayır ise bu mekaniz-
maları hangi gerekçeyle reddettiğinizi, örneğin kişinin çıkarına engel olacağı, dilediğini yapmasının önüne ge-
çebileceği için vb. belirtiniz.

MATEMATİK-11
ORTAÖĞRETİM 21 FELSEFE-10
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ