Page 10 - Felsefe10 | 1.Ünite

1. ÜNİTE Felsefeyi Tanıma

1.2.1. FELSEFİ DÜŞÜNCENİN ORTAYA ÇIKIŞI
Felsefe için birden çok başlangıç sayılabilir. Olayların tarihsel sıralanması geçmişten günümüze
gelerek, daha çok da günümüzden geçmişe giderek yapılmaya çalışılmaktadır. “Neyin başı sonu
aranacak?” sorusu zaman probleminden ziyade hangi konu etrafında düşünüldüğünü göstermek-
tedir. Felsefe için ne değerli görülüyorsa problemleri işleyen, bunun doğru bilgisine ulaşmaya çalı-
şan kültürler için de bunlar ayrı ayrı başlangıç olarak kabul edilebilir.
İlk olarak herhangi bir kültür oluşturmak az çok yaptığını bilmeyi gerektirdiğinden kültür olu-
şumlarının hepsinde yeterli düzeyde bir bilinç yani felsefenin en önemli özelliği olan “üzerine
düşünme” örnekleri bulunmaktadır. Bu anlamda felsefenin geniş tanımı içinde bütün kültürleri
felsefenin başlangıcında etkili olduğunu düşünmek mümkündür.
İkinci olarak varlık-oluş, bilgi ve değerle ilgili serbest çağrışımların ötesinde daha sistemli dü-
şünmeler felsefenin başlangıcı sayılabilir. Örneğin kadim adıyla “hikmet” veya “sophia” pratik bil-
geliği içermektedir. Birçok medeniyette erdeme ve doğru yaşama dair öğütler vardır.
Üçüncü ve daha ayırıcı olarak felsefe “teoria”dır. Felsefe, bu anlamda gündelik dâhil her tür
deneyim, mecaz ve çağrışımlardan yararlanmakla birlikte bir problem etrafında yoğunlaşıp prob-
lemin çeşitli boyutlarını akli olarak kavramaya çalışır. Felsefe; akli olanla (rasyonel) akli olmayanın
(irrasyonel) ayırdında olmadır. Olan biteni evrensel olarak kavramaya çalışmadır (özünü bulma,
ortak ilkelerini belirleme).
Felsefenin “teoria” olarak ortaya çıkışı birçok kültür ve medeniyetin ortak bir sonucu olarak
değerlendirilebilir. Özellikle Mısır ve Sümer Medeniyetlerindeki destanları, matematik, geometri,
astronomi gibi alanlardaki bilgileri felsefenin temellerinde görmek mümkündür. Ayrıca Eski Çin,
Hint, İran medeniyetlerindeki inanç, bilgelik, doğru yaşama yönelik öğretilerde felsefeye kaynak-
lık etmiştir. Tüm bunlarla birlikte felsefe, Doğu bilgeliği ve bilgilerinin etkilerini taşımakla birlikte
Antik Yunanla sistemli hâle gelmiştir.
MÖ 6. yüzyılda Antik Yunan, bugün ki Yunanistan ve Anadolu’nun Akdeniz ve Ege kıyılarında
gelişmiş ekonomileriyle şehir devletleri tarzında yaşamlarını sürdürmekteydi. Diğer medeniyetle-
rin düşünüş, bilim, teknik ve matematik gibi alanlarındaki etkinliklerini kendilerinin bu alandaki
ürünleriyle sentezlemişlerdir. Bu sentezin o dönemin inancı olan mitoloji ile kaynaşması, felsefeyi
ortaya çıkarmıştır. Thales, bugün insanlığın ortak birikimi olan felsefenin ilk filozofu olarak kabul
edilmektedir. Harita 1.1’de felsefenin ortaya çıktığı bazı medeniyetler gösterilmiştir.

Antik Yunan ve Anadolu
Hint Medeniyeti
Çin Medeniyeti
Mezopotamya Medeniyetleri (Sümer-Akad-Babil)
Mısır Medeniyeti
Harita 1.1: Felsefenin ilk ortaya çıktığı medeniyetler

20