Page 11 - Fizik 10 | 4. Ünite

2. BÖLÜM: GÖLGE

“Gölge” etk�nl�ğ�nde mum kullanılarak yapılan düzenekte res�m kâğıdı Meraklısına Bilgi
Meraklısına Bilgi
üzer�nde ışığın h�ç düşmed�ğ� karanlık b�r böl oluştuğu görülecekt�r. Bu Güneş ve Ay tutulması gölge
gölgeye tam gölge den�r. Mum, futbol topuna yaklaştırıldığında tam olayının b�r etk�s�d�r. Ay, Güneş
gölge alanının büyüdüğü görülür. Mum alev�, futbol topuna göre çok �le Dünya arasına g�rd�ğ�n-
küçük olduğundan noktasal b�r kaynak olarak kabul ed�leb�l�r. Noktasal de Ay’ın gölges�n�n Dünya’nın
ışık kaynağı ve saydam olmayan c�s�mle oluşturulmuş s�stemde perde b�r kısmına düşmes� olayı-
üzer�nde oluşan gölgen�n göster�m� Şek�l 4.6’dak� g�b�d�r. Noktasal ışık na Güneş tutulması den�r
kaynağı c�sme yaklaştırıldıkça ve ekran c�s�mden uzaklaştırıldıkça tam (Şek�l 4.7).
gölge alanı artar.

Saydam
Noktasal Saydam Ay
olmayan
ışık olmayan
cisim
kaynağı cisim Dünya
Tam Güneş
gölge
Şek�l 4.7: Güneş tutulması model�
Dünya, Güneş �le Ay arasına
g�rd�ğ�nde Dünya’nın gölges�-
Perde
n�n Ay’ın üzer�ne düşmes� ola-
yına da Ay tutulması den�r
Şek�l 4.6: Noktasal ışık kaynağı ve saydam olmayan c�s�m (Şek�l 4.8).
kullanıldığında perde üzer�nde tam gölge oluşması

“Gölge” etk�nl�ğ�nde 2. mum, futbol topu �le 1. mum arasına bırakıl- Dünya
dığında kâğıt üzer�nde koyulukları b�rb�r�nden farklı �k� bölge oluşur. Ay
Ay
Kaynaklardan yalnızca birinden ışık alan bölgeye yarı gölge denir.
Güneş
İk� noktasal ışık kaynağı ve saydam olmayan c�s�m �le oluşturulan s�s- Şek�l 4.8: Ay tutulması model�
temde perde üzer�nde oluşan gölgen�n şemat�k göster�m� Şek�l 4.9’dak�
g�b�d�r.

Yarı
gölge
Noktasal Noktasal
ışık ışık
kaynağı kaynağı
Tam
gölge
Saydam
Saydam
Yarı
olmayan
olmayan gölge
cisim
cisim Küresel
ışık kaynağı
Perde Top
Şek�l 4.9: İk� noktasal ışık kaynağı ve saydam olmayan b�r c�s�m
kullanıldığında perde üzer�nde oluşan gölge ve yarı gölge Tam
gölge
Küresel ışık kaynağından çıkan ışınlar, doğrusal olarak her yöne yayıl-
dığı �ç�n topun arkasında kalan bölgede ekran üzer�nde tam gölge ve Perde
yarı gölge meydana gel�r. Perde üzer�nde oluşan tam ve yarı gölgeler�n Şek�l 4.10: Küresel b�r ışık
büyüklükler� ışık kaynağı, top ve perde arasındak� uzaklığa bağlıdır. kaynağı ve saydam olmayan b�r
Ekranda oluşan gölgen�n şekl� bulunurken kaynaktan topa teğetler c�s�mle perde üzer�nde
ç�z�l�r (Şek�l 4.10). oluşturulan gölge

10. SINIF FİZİK 193