Page 61 - Fizik 11 | 2.Ünite

ELEKTRİK VE MANYETİZMA

2.6. TRANSFORMATÖRLER

Kullanım amacına göre alternatif akımın gerilimini yükseltmek ya da düşürmek için kullanılan araçlara trans-
formatör (trafo) denir.

? Gerilimin yükseltilmesi ya da düşürülmesi nasıl gerçekleştirilir?

Elektrik akımının uzak mesafelere taşınması sırasında iletim hattının direnci yüzünden oluşan ısı kayıplarını
en aza indirmek için yüksek gerilime sahip alternatif akım kullanmak tercih edilir. Elektrik santrallerinde üreti-
len elektriğin gerilimi ihtiyaca göre yükseltilir.Yüksek gerilim, havayı iyonize ederek iletken hâle getirdiğinden
doğa ve canlılar için tehlike oluşturabilir. Yüksek gerilimin değerinin güvenlik açısından aşılmaması gereken bir
sınırı vardır.

Genellikle 350 000 V civarında gerilim taşıyan ile-
tim hatları kullanılır. Oldukça yüksek olan bu gerili- Elektrik
santrali
min evlerde ve iş yerlerinde doğrudan kullanılması
mümkün değildir. Elektrik akımı yerleşim yerlerine Yerleşim yeri
veya iş yerlerine ulaştığında gerilim düşürülerek
kullanılabilir seviyeye getirilir (Şekil 2.77).
Elektrik santralinde elde edilen gerilim V, akım şid-
deti i ise iletim hattına sağlanan güç P verilen = V i $ ile
hesaplanır. Gerilim arttırıldığında güç kaybının azal-
ması için akım azaltılır. Elektrik iletim hattı
Şekil 2.77: Santralde üretilen elektriğin yerleşim yerlerine aktarımı

Giriş (primer) sargısı Çıkış (sekonder) sargısı
N p sarım N s sarım
Giriş (primer) akımı Çıkış (sekonder) akımı
i P i S

V p ~ ~ V s
Giriş (primer) Çıkış (sekonder)
gerilimi gerilimi

Şekil 2.78: Transformatör
İdeal bir transformatörün ana bileşenleri iki bobindir. Bobinler birbirinden yalıtılmıştır. Ancak ikisi de aynı demir
çekirdek üzerindedir (Şekil 2.78).

Bobinlerden birisi alternatif akım kaynağına bağlanır. Alternatif akım kaynağına bağlanan bobine primer bo-
bin, diğer bobine ise sekonder bobin denir. Alternatif akım, primer bobinde değişken bir manyetik akı oluştu-
rur. Oluşan manyetik akı değişimi demir çekirdek aracılığıyla sekonder bobine taşınır. Primer bobindeki manye-
tik akı değişimi, sekonder bobinde de oluşacaktır. Bu da sekonder bobinde bir indüksiyon elektromotor kuvveti
oluşmasını sağlayacaktır.

363
363