Page 32 - Fizik 12 | 4.Ünite

4. ÜNİTE: ATOM FİZİĞİNE GİRİŞ VE RADYOAKTİVİTE

Alfa (α) Bozunumu

+
4
α bozunumu sonucunda, atom çek�rdeğ�nden He �yonu (α parça-
2
2
cığı) yayınlanır (Şek�l 4.24). Bu yayınlanma sonucunda çek�rdeğ�n
Alfa parçacığı 4 2 He +2 proton ve nötron sayısı 2 azalırken kütle numarası 4 azalmış olur.
α parçacığı uranyum, toryum, radyum ve akt�nyum g�b� elementler�n
bozunumu sonucunda açığa çıkar. Bozunma sırasında atomun enerj�-
s�n�n b�r kısmı α parçacığının k�net�k enerj�s�ne dönüşeceğ� �ç�n atomun
238 U 234 Th enerj�s� azalır. Bozunmanın denklem�
92 90
+
2
-
Şek�l 4.24: Alfa (α) bozunumu A Z X " A 4 Y + 4 2 He şekl�nded�r.
-
Z 2
Beta (β) Bozunumu
+
-
β parçacığı 0 1 - e β bozunması β ve β olmak üzere �k� şek�lde gerçekleşeb�l�r. Nöt-
ron sayısının proton sayısına oranı, 1 den büyük olan çek�rdeklerde
-
β bozunması gerçekleş�r. Bu bozunmada atom çek�rdeğ� �ç�nde bulu-
−
nan b�r nötron kend�l�ğ�nden proton, elektron ve ant�-nötr�noya dönü-
0
-
şür (Şek�l 4.25). Proton çek�rdekte kalırken elektron β parçacığı ( e )
1 -
şekl�nde yayınlanır. Ortaya çıkan proton neden� �le atom numarası b�r
137 Cs 137 artarken kütle numarası değ�şmez.
55 Ba
56
Bu bozunmanın denklem�
0 e
1 -
A Z X " Z 1 Y + - 0 1 e + ν şekl�nded�r.
A
e
+
Nötron Proton
-
Şek�l 4.25: β bozunumu Nötron sayısının proton sayısına oranı, 1 den küçük olan çek�rdek-
+
lerde β bozunması gerçekleş�r. Bu bozunmada atom çek�rdeğ� �çer�-
β parçacığı +1 0 e s�nde bulunan b�r proton kend�l�ğ�nden nötrona, poz�tron ve nötr�noya
+
dönüşür (Şek�l 4.26). Nötron, çek�rdekte kalırken poz�tron β parçacığı
+
( e ) şekl�nde yayınlanır. Ortaya çıkan nötron neden�yle atom numa-
0
+
1
rası b�r azalırken kütle numarası değ�şmez.
Bu bozunmanın denklem�
30 P
15 30 Si
14 A A 0
Z X " Z 1 Y + + 1 e + ν şekl�nded�r.
-
e
0 e
+1
Bu reaks�yonlarda toplam enerj� korunurken atom çek�rdeğ�n�n enerj�s�
azalır.
Proton Nötron
+
Şek�l 4.26: β bozunumu
Gama (γ) Bozunumu
α ve β radyoakt�f bozunumu gerçekleşt�ren bazı tepk�meler�n sonunda
çek�rdek, uyarılmış hâlde kalır. Bu durumda çek�rdek uyarılmış enerj�
Gama fotonu sev�yes�nden temel enerj� sev�yes�ne geç�şte gama (γ) ışını adı ver�len
fotonlar yayınlayarak enerj� kaybeder (Şek�l 4.27).
Bu bozunmanın denklem�
A X " A X + γ
137 Ba Z Z
56
137 Ba şekl�nde �fade ed�l�r.
56
Şek�l 4.27: γ bozunumu Gama ışıması yapan çek�rdekler�n kütle ve atom numarası değ�şmez.
Çek�rdek, enerj�s�n�n b�r kısmını foton olarak yayar. Böylece çek�rdeğ�n
enerj�s� azalmış olur.
176 12. SINIF FİZİK