Page 42 - Fizik 10 | Kavram Öğretimi Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
23 FİZİK 10 Öğretim Programları ve Ders Kitapları Daire Başkanlığı
Kavram Öğretimi
1. ÜNİTE : ELEKTRİK VE MANYETİZMA > 1.3. Mıknatıs ve Manyetik Alan
Kavram : Manyetik Alan
Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Çıkarım Yapma Becerisi

Çalışmanın Adı KUVVET ALANI 10 dk.
Çalışmanın Amacı Manyetik alan kavramını açıklayabilme.
Yönerge: Aşağıdaki metinden yararlanarak soruları cevaplayınız.

KUVVET ALANI

Havaya atılan bir top biraz yükseldikten sonra tekrar yere iner. Topu yere doğru çeken kuvvet yer çekimi
kuvvetidir. Havadaki bir cismin yere doğru düşmesinin nedeni Dünya’nın yer çekimi alanıdır. Cisimle-
rin birbirine temas etmeden uyguladıkları bu tür kuvvetler “alan’’ kavramı ile açıklanmaktadır. Örneğin
Dünya’nın Güneş etrafındaki yörüngesinden ayrılamaması Güneş’in kütle çekim alanından kaynaklan-
maktadır.
Elektrik yüklü cisimlerin birbirine uyguladıkları kuvvetler de elektrik alan ile açıklanabilmektedir. Pozitif
elektrikle yüklü cisimlerin başka pozitif yüklü cisimleri itmesi veya başka negatif yüklü cisimleri çekmesi
de elektrik alan etkisi ile açıklanmaktadır. Elektrikle yüklü bir cisim elektrik alanı oluşturur ve elektrik alan
içinde diğer yüklü cisimlere bir kuvvet uygular. Elektrik alan dışındaki cisimlere ise kuvvet uygulamaz.

Manyetizma; mıknatıs, mıknatıslanma ve mıknatısların özelliklerini inceler. Bilindiği gibi mıknatıslar,
manyetik özelliğinden dolayı birbirlerine çekme ya da itme kuvveti uygular. Ayrıca demir, nikel ve kobalt
gibi maddelere mıknatıslar tarafından sadece çekme kuvveti uygulanır. Bu kuvvet manyetik kuvvettir.

Aşağıda mıknatısların çekme veya itme özelliklerinin incelendiği iki farklı durum anlatılmıştır.

1. Durum: Ahmet, özdeş K, L ve M mıknatısla-
rından K mıknatısını yatay zemine yapıştırıyor.
L ve M mıknatıslarını da yandaki Görsel 1’de
verilen mesafelerde olacak şekilde bıraktığında
L mıknatısının K mıknatısına doğru hareket et- Görsel 1: Özdeş K, L ve M mıknatıslarının yatay zemindeki konumları
meye başladığını, M mıknatısının ise hareketsiz
kalmaya devam ettiğini görüyor.

2. Durum: Selim, defter yaprağının üzerine demir
tozları serpiştirip çubuk mıknatısı Görsel 2'deki
gibi defter yaprağının üzerine bıraktığında demir
tozlarının belirli çizgiler oluşturduğunu görüyor.

Görsel 2: Çubuk mıknatısın demir tozlarıyla etkileşimi

Sorular

1. Görsel 1’deki L mıknatısının K mıknatısına doğru hareket etmesinin ve M mıknatısının hareketsiz
kalmasının nedeni nedir?

40
Hazırlayan: Ali İhsan ERDEM