Page 102 - Fizik 11 | Kavram Öğretimi Kitabı

59
FİZİK 11

2. ÜNİTE : ELEKTRİK VE MANYETİZMA > 2.5. Alternatif Akım
Kavram : İndüktans
Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Çıkarım Yapma Becerisi

Çalışmanın Adı KENDİ KENDİME 15 dk.
Çalışmanın Amacı İndüktans kavramını açıklayabilme.

Yönerge: Metinden yararlanarak aşağıdaki soruları cevaplayınız.

Bobinler; motorlarda, elektromıknatıslarda, güç Uzunluk ( l ) Yalıtkan tel sarılmı
kaynaklarında, ısıtıcılarda, radyolarda vb. yerler- malzeme
de istenilen frekans ve akım şiddetlerini elde ede-
Kes t alanı (A)
bildiğimiz elektronik filtre devrelerinde kullanılır.
Radyo alıcı-verici devrelerinin yapımında da bo-
binler kullanılır. Genellikle yalıtılmış bir iletken tel-
den oluşan devre elemanlarına bobin denir. Bobin Sarım sayısı (N)
(bk. Şekil), iletken bir telin üst üste ya da yan yana
Uygulanan ger l m (V)
sarılması ile üretilen devre elemanıdır.
Şekil: Sarımlardan oluşmuş bobin
Bobine elektrik akımı verildiğinde bobinin içinden geçen bir manyetik alan oluşur. Bobin üzerine AC
akım uygulandığında akımın yönü sürekli değiştiğinden bobin etrafında bir manyetik alan oluşur.
Bu manyetik alan AC akıma karşı ek bir direnç gösterdiğinden AC akım uygulanan devrelerde bobi-
nin akıma gösterdiği direnç artar. DC devrelerde ise bobinin akıma karşı gösterdiği direnç sadece
bobinin üretildiği iletken telden kaynaklanan dirençtir. Bir bobinden geçen akım, bu akımla orantılı
bir manyetik akım üretir. Bobinin içinde oluşan manyetik alandan dolayı öz-indüksiyon elektromotor
kuvveti oluşarak üzerinden geçen akımın değişim hızına karşı koyar. Başka bir deyişle bobin, geçici
bir enerji depolayan devre elemanıdır. AC akım kesildiği anda bobin etrafında oluşan manyetik alan
tekrar kendisini oluşturan akıma dönüşür. Bu nedenle bobinler akım değişimlerine direnir veya karşı
çıkar ancak sabit bir DC akımı kolayca geçirebilir. Dolayısıyla AC akımlar da kendi kendini etkile-
yen bir akım oluşturarak devrelerdeki diğer devre elemanlarının zarar görmesini engeller. Bobinler
elektrik devrelerinde çok yaygındır ve bobinin şekli, yalıtılmış telin sarım sayısı ile katman sayısı,
sarımlar arasındaki boşluk ya da yalıtılmış telin içindeki malzemenin boyutu, kesit alanı ve manyetik
geçir genliği ile AC akımın frekansı gibi birçok faktör vardır. Bu faktörler bobinin kendi kendini etki-
leme derecesi olup genellikle AC akıma gösterdiği zorluğun derecesidir ve bu fenomen, fiziksel bir
kavra mı ifade eder.

Sorular

1. Metinde vurgusu yapılan fiziksel kavram indüktans olarak adlandırılır. Buna göre indüktans kavra-
mını tanımlayınız.

2. Bobin ve tungsten lambadan oluşan seri bir devrede lamba parlaklığını artırmak için hangi tip
gerilimi uygulamak daha uygundur? Açıklayınız.

3. Bir bobinin indüktansı ile ürettiği elektromotor kuvveti arasındaki ilişki nedir? Açıklayınız.

99
Hazırlayan: Hasan ATÇEKEN