Page 29 - Fizik 11 | Kavram Öğretimi Kitabı

15 FİZİK 11

1. ÜNİTE : KUVVET VE HAREKET > 1.5. İki Boyutta Hareket
Kavram : Eğik Atış Hareketi
Genel Beceriler : Problem Çözme Becerisi
Alan Becerileri : Çıkarım Yapma Becerisi

Çalışmanın Adı VOLEYBOLDA MANŞET PAS 15 dk.
Çalışmanın Amacı Eğik atış hareketi kavramını açıklayabilme.

Yönerge: Aşağıda verilen metinden yararlanarak soruları cevaplayınız.

Yağmur yaz tatilinde voleybol kursuna kayıt yaptırmıştı. Kursta o gün voleybol için en temel paslardan
biri olan manşet pası öğreneceklerdi. Kurs öğretmenleri dersin başında manşet pas hakkında bilgi verdi:
“Manşet pas, iki kolun iç tarafının yan yana getirilerek dirsek ve el arasındaki bölümle topun fırlatılması-
dır. Manşet atarken topa hem yatay hem de düşey yönlü hız kazandırılır. Bu sayede top yatay düzlemde
sabit hızla ilerlerken düşey düzlemde aşağıdan yukarı düşey atış hareketi yapar. Bu iki boyutlu hareket
eğik atış hareketidir. Eğik atış hareketinde topa kazandırılan düşey hız topun düşey düzlemde ilerle-
mesini, yatay hız ise topun yatay düzlemde ilerlemesini sağlar. Şimdi sizinle bir uygulama yapacağız.
Filenin arkasındaki kovayı görüyorsunuz. Filenin önünden topa ilk hızı vererek eğik atış hareketi yaptır-
manızı istiyorum.
Bu eğik atış hareketi ile topu filenin üzerinden aşırıp arkadaki kovanın içine düşürmeye çalışmalısınız.”
diyerek atış hareketinin şemasını tahtaya çizdi (bk. Şekil).

v = 0
C y v
y v x
v ı D
y
B ϴ ϴ v x
v
x h v ı
max y v
v
ilk
v
y E
ϴ v x
1 x
A v ϴ
x v 1
y
x (menzil)
v
son
Kova
Şekil : Eğik atış hareketi

“Eğik atışı daha iyi anlamak için tahtadaki şekli incelemenizi istiyorum. Şekilde hava direncinin ihmal
edildiği ortamda bir cismin beş farklı konumdaki hızları gösterilmiştir. A noktasından v ilk hızıyla atılan
cisim bir süre sonra B noktasından v büyüklüğünde hızla geçer ve C noktasında maksimum yüksekliğe
ulaşır. Daha sonra yer çekiminden dolayı aşağı düşmeye başlayan cisim B noktası ile eşit yüksekliğe sa-
hip D noktasından v büyüklüğünde hızla geçer ve yere (E noktasına) ilk atıldığı hıza eşit büyüklükte olan
v son hızıyla çarpar. Eğik atış hareketinde eğik olarak atılan cismin eşit yüksekliklerdeki hızlarının büyük-
lükleri eşittir. Cismin herhangi bir andaki hızı, düşey hız ve yatay hızın o andaki bileşkesi hesaplanarak
bulunur. Cisim yatayda sabit hızla ilerlediği için yatay hız her zaman ilk atıldığı andaki yatay hıza eşittir.
Düşey hız düşey atış hareketinde olduğu gibi hesaplanarak bulunur. Düşey ve yatay hız hesaplandıktan
sonra ise iki hızın bileşkesi cismin anlık hızını verir.
Cismin hareketi boyunca yatay doğrultuda aldığı en uzun mesafeye menzil ( x ) denir. İlk hızla eğik atı-
larak harekete başlayan cismin maksimum yüksekliğe çıkış süresi ve maksimum yükseklikten ilk atıldığı
yüksekliğe inme süresi birbirine eşittir. Cismin havada kalma süresine uçuş süresi denir.

26