Page 128 - sosyoloji

62
SOSYOLOJİ 11

5. ÜNİTE : TOPLUM VE KÜLTÜR> Kültürün Ögeleri
Kavram : Kültür ve Medeniyet
Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Sosyolojik Sorgulama Becerisi

Çalışmanın Adı KÜLTÜRDEN MEDENİYETE 25 dk.
Çalışmanın Amacı Kültür ve medeniyet kavramları arasındaki ilişkiyi yorumlayabilme.
1.Yönerge: Aşağıdaki kültür ve medeniyet ile ilgili metni okuyunuz. Yapılandırılmış grid’de numaralan-
dırılmış kutucuklarda kültür ve medeniyet kavramlarına ait özellikler verilmiştir. Metinden
hareketle kutucuk numaralarını kullanarak aşağıdaki soruları yanıtlayınız.
KÜLTÜR VE MEDENİYET
Kültür ve medeniyet, sosyal bilimlerde özellikle sosyolojide tartışılan başat kavramlardan ikisidir.
Bazı sosyal bilimciler bu iki kavramı eş değer kabul edip birbirinin yerine kullanırken bazıları bun-
ların farklı kavramlar olduğunu dile getirmektedir. Kültürü bir bilimsel temele dayandırma girişi-
minde bulunan Antropolog E. B. Taylor, onu medeniyetle aynı anlama gelecek şekilde kullanmıştı.
Ona göre kültür ya da medeniyet, insanın bir toplumun üyesi olarak edindiği bilgi, inanç, sanat,
ahlak, gelenek ve göreneklerle her türlü beceri ve alışkanlıklarını içeren karmaşık bir bütündür.
Kültür ve medeniyet kelimeleri günlük hayatta bazen aynı anlamda kullanılmaktadır. Uygarlık keli-
mesi batıda “civilisation, civilization”, doğuda ise “medeniyet” olarak geçmektedir. Ziya Gökalp,
kültür ve medeniyetin ortak ve farklı yanlarına dikkat çekmektedir. Örneğin her iki kavramda dini,
ahlakı, hukuku, sanatı, düşünceyi, ekonomiyi, dili ve bilimi içeren yaşam alanlarını içine almaktadır.
Gökalp, kültür ve medeniyet arasındaki bazı farklılıkları ise şu şekilde dile getirmektedir;
• Kültür ulusal, medeniyet uluslararasıdır.

• Medeniyetin ortaya çıkışında yöntem, bireysel irade ve çaba söz konusu iken kültür doğal bir
süreçle oluşmaktadır.

• Kültür toplumları birbirinden ayıran önemli bir özelliktir. Medeniyet ise ulusların ortak toplamıdır.
• Bir millet kültürünü değiştiremez ama medeniyet bir toplumdan diğerine geçebilir.
• Kültür ilham ve sezgi aracılığı ile yayılır, medeniyet ise bilim, metot ve akıl aracılığı ile yayılır.

Öte yandan maddi kültür ve manevi kültür ayrımı iki kavram arasındaki ilişkiye dönük tartışmaların
temeli olmuştur. Kültürün maddi kısmı teknik, teknoloji, alet, makine vb. iken manevi kısmı dil,
inanç, örf, adet vb.’dir. Burada maddi olanla medeniyet manevi olanla da kültür kastedilmektedir.
Gökalp’e göre medeniyet, kültürden doğar. Gökalp, yaşadığı dönemde millî kültür unsurlarımıza
dokunmadan Batı’nın yalnızca medeniyetini yani bilimini, yöntem ve tekniklerini, teknolojisini kı-
sacası maddi unsurlarını almamız gerektiğini belirtmiştir. Alınacak yeniliklerin kendi kültürümüze
uyumlu bir hâle getirilmesi gerektiğini dile getiren Gökalp, millî kültürünü koruyamayan toplumla-
rın zamanla yok olacağını belirtmiştir. Günümüzde büyük teknolojik gelişmeler kaydeden toplum-
lara ait kültürel unsurların millî/yerel kültürler üzerindeki etkisi bir başka tartışma konusu olarak
karşımıza çıkmaktadır
Gürcan Şevket Avcıoğlu, Türk Sosyolojisinde Kültür ve Medeniyet Anlayışları
Mahmut Arslan, Ziya Gökalp’te Kültür ve Uygarlık Anlayışı
(Düzenlenmiştir.)

Sorular:

Evrenseldir. 1 İlham ve sezgi 2 Doğal olarak oluşur. 3
aracılığı ile yayılır.
Toplum kendi üretir. 4 Yapay olarak oluşur. 5 Ulusaldır. 6

Bir toplumdan 7 Manevidir. 8 Bilim, metot ve 9
diğerine geçer. akıl aracılığı ile yayılı

Maddidir. 10 Toplumun ortakmalıdır. 11 Toplumları birbirinden ayırır. 12

125