Page 130 - sosyoloji

63
SOSYOLOJİ 11

5. ÜNİTE : TOPLUM VE KÜLTÜR> Kültürün Ögeleri
Kavram : Örf, Adet, Gelenek ve Görenek
Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Sosyolojik Sorgulama Becerisi

Çalışmanın Adı GEÇMİŞTEN GELECEĞE 30 dk.
Çalışmanın Amacı Örf, adet, gelenek ve görenek kavramlarını ayırt edebilme.
Yönerge: Aşağıda örf, adet, gelenek ve görenekle ilgili verilen metinleri okuyup tabloyu inceleyiniz.
Metin ve tablodan yararlanarak verilen soruları cevaplandırınız.

Örf:Toplum tarafından kabul gören, değiştirilmesi en zor ve yaptırım
gücü en fazla olan davranış kalıplarıdır. Bunlar insan ilişkilerini düzenle-
yen birtakım örnek tutum ve davranışlardır. Toplumun değerler sisteminde
önemli bir yeri olan örfler, kanun olmadıkları hâlde uyulması zorunluluğa
dönüşebilen davranışlardır. Bu davranışlar toplum için hayati öneme sahip-
tir. Belirli durumlarda en uygun davranışı belirleyen kurallardır. Örfler top-
lumun hukuk sistemine kaynaklık eden değerler sistemidir. Toplumun her
üyesini sürekli olarak baskı altında tutan örfler, zorlayıcı ve yasaklayıcı gibi
yaptırımlarıyla bireyin gruba ve topluma uyumunu sağlar.

Âdet: Sosyal hayatı düzenleyen kurallar olup yaptırım gücü olarak örften
sonra gelir. Yapılması gereken daha doğru ve daha uygun değer hükümleri-
ni içeren alışkanlıklardır. Tıpkı örfler gibi birçok sosyal içerikli ilişkiyi dü-
zenlemekte, yönetmekte, denetlemekte ve kuralların uygulanmasında etkili
olmaktadır. Toplumsal yaşantının düzenli gitmesinde, kuralların uygulan-
masında âdetler etkili olmaktadır. Adetler çeşitli kökenlerden kaynaklanmış
ve biçimlenmiştir. Bunlar için; geçmiş zamanların yaşama biçimleri, dünya
görüşleri, ilginç rastlantı ve olaylar önemli bir yer tutar.

Gelenek: Geçmişten gelen ve bugün uygulanmaya devam eden zihniyet
ve pratikler birikimidir. Gelenekler, bir toplumun mevcut yapısını ve değer-
ler sistemini korumak amacıyla kendinden önceki kuşaklardan devralınır ve
belli bir dönüşüme uğratılarak sonraki nesillere aktarılır. Geleneklerin uy-
gulanması için katı kurallar yoktur. Gelenekler başta inançlar ve düşünceler
olmak üzere her türlü sosyal davranışları kapsayabilir. Örflere göre uyulması
daha az zorunlu olan davranış kalıplarıdır. Büyük ölçüde istenilen kültürel
davranışları kapsar. Kuşaklar boyunca bir toplumun örneğin kutsal ya da
politik işleri gibi önemli konulardaki görüşlerdir. Gelenekler, toplumsal ya-
şamın düzenlemesinde ve denetlenmesinde önemli rol oynar. Nitelikleri ba-
kımından genellikle daha tutucu olan gelenekler aile, hukuk, din ve politika gibi toplumsal kurumlar
üzerinde etkilidir.

Görenek: Bireyin başkasından görerek uyguladığı, toplum içinde alış-
kanlık haline gelerek süreklilik gösteren ve en az zorlayıcı gücü olan kültü-
rel davranış kalıplarıdır. Görenekler alışkanlıklara bağlı olarak ortaya çıkar.
Görenekler günlük yaşantımızın gerekli gördüğü ilişkilerin düzenlenme-
sinde, bireyler arasındaki sürtüşmelerin azalmasında, toplumsal ilişkilerin
kolaylaşmasında belirleyici rol oynar. Göreneğin uzun süre kullanılması ve
yaşanmasıyla da gelenek oluşur.

127