Page 76 - sosyoloji

36
SOSYOLOJİ 11

3. ÜNİTE : TOPLUMSAL YAPI >Toplumsal Yapı ve Unsurları
Kavram : Toplumsal Yapı
Genel Beceriler : Eleştirel Düşünme Becerisi
Alan Becerileri : Sosyolojik Sorgulama Becerisi

Çalışmanın Adı YAPI-FAİL İKİLEMİ 30 dk.
Çalışmanın Amacı Yapı ve fail arasındaki ilişkiyi yorumlayabilme.
1. Yönerge: Aşağıda toplumsal yapı-fail ilişkisine yönelik verilen üç farklı yaklaşımı okuyunuz. Bu yak-
laşımları dikkate alarak soruları cevaplandırınız.
Toplumsal yapıyı ön plana çıkaran sosyolojik yaklaşımlara göre yapı, bireylerin üzerinde ve dışında
bir gerçekliktir. Birey, toplumsal yapının içine doğmakta, sosyalleşmekte ve toplumsal bir varlık
haline gelmektedir. Birey, kimliğini toplumun ve sosyal kurumların tesiri altında oluşturmaktadır.
Bireylerin eylemleri veya eylem alanları, sosyal normlar, rol beklentileri ve içinde bulunduğu sosyal
bağlamlar tarafından belirlenip şekillendirilmektedir. Bu yaklaşıma göre aktör (ister bir birey olsun
isterse bir toplumsal sınıf veya grup olsun) bu yapının belirlediği sınırların ve imkânların dışına çı-
kamaz. Toplumsal olaylarda bireylerin etkisi vardır ancak bu etki yine yapılar tarafından belirlenmiş
sınırlar dâhilinde gerçekleşmektedir.

Bireyi önceleyen yaklaşımlara göre toplum, bireylerin eylemlerini dışsal olarak belirlemez aksine
bireyler toplumsal yapıyı üreten ve sürdüren faillerdir. Bireyler kendi hayatlarının kontrolünü elinde
tutabilmekte, seçimler yapabilmekte ve kendi ihtiyaçlarını karşılayacak biçimde toplumsal dünyayı
şekillendirebilmektedirler. Bu, bireyin toplumsal normları ve değerleri görmezden geldiği anlamına
gelmemekte aksine onları kendi tarzında yorumladığı anlamına gelmektedir.

Hem yapıyı hem de bireyi bir arada değerlendiren sosyolojik yaklaşımlara göre ise yapı ve fail
birbirini karşılıklı olarak etkilemektedir. Bu yaklaşıma göre yapı, faillerin eylemlerinin bulunduğu
bağlamlarda ortaya çıkmaktadır. Yapı, faillerin davranışlarını sürekli kısıtlayan ve sınırlayan değil
aynı zamanda ona imkânlar sunandır. Fail, içinde bulunduğu sosyal bağlamı hesaba katarak koşulları
değerlendirmekte ve kendisine en uygun, en kârlı ve en rasyonel olan davranışı sergilemektedir.

Sorular:

1. İş birlikli yöntemle yaklaşımların iddialarını desteklemeye yönelik örnekler veriniz.

2. Yukarıdaki yaklaşımlara ne ölçüde katıldığınızı/katılmadığınızı gerekçelendirerek açıklayınız.

3. Kendi yaşamınızda bir fail olarak toplumsal yapıyı nasıl etkiliyorsunuz ve yapıdan nasıl etkileniyor-
sunuz? Örnekler vererek düşüncelerinizi belirtiniz.

73