Page 6 - Fizik 10 | Kazanım Kavrama Etkinlikleri

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü FİZİK 10 2

3. ÜNİTE > Dalgalar
Konu 10.3.2. YAY DALGASI 40 dk.
Kazanımlar 10.3.2.2. Yaylarda atmanın yansımasını ve iletilmesini analiz eder.

1. Yönerge Gergin bir yayda oluşturulan atmanın hızının bağlı olduğu değişkenler açıklanır.
F büyüklüğündeki kuvvetle gerilmiş yayda oluşturulan
Görsel 1'deki atmanın ilerleme hızının büyüklüğü (V), yayı V
geren kuvvetin büyüklüğüne (F) ve birim uzunluğun kütle-
sine (n) bağlıdır. Atmanın hızının büyüklüğü F
yay
F
V = ifadesiyle hesaplanır.
n Görsel 1: Gerilmiş yayda V hızıyla ilerleyen atma
Birim uzunluğun kütlesi, yayın kütlesinin (m) yayın kuvvet uygulanmış hâldeki uzunluğuna (L) oranı-
dır. Yayın birim uzunluğunun kütlesi
m
n = ifadesiyle hesaplanır.
L
Örnek Sorular
1 F ve F büyüklüğündeki kuvvetlerin uygulandığı türdeş K ve L yay-
1
2
1 V larında şekildeki gibi oluşturulan atmaların hızları sırasıyla V ve
V 'dir. 1
2
F V > V olduğuna göre
1 2 1
K yayı
I. K yayı L yayından uzundur.
2 V II. K yayının kütlesi L yayının kütlesinden büyüktür.
III. K yayına uygulanan kuvvet arttırılırsa V = V olabilir.
F ifadelerinden hangileri doğru olabilir? 1 2
2
L yayı
A) Yalnız I. B) Yalnız II. C) I ve II.
D) II ve III. E) I, II ve III.

Cevap: K yayı, L yayından uzun ve kütlesi çok çok büyükse V > V olabilir. I. öncül doğrudur. K yayının kütlesi L yayından büyükse ve
2
1
yayların uzunlukları eşit ise V > V olabilir. II. öncül doğrudur. K yayına uygulanan kuvvet arttırılırsa V hızı artacağından V = V olabi-
2
2
1
1
1
lir. Bu durumda III. öncül de doğrudur. Doğru cevap E seçeneğidir.
2 Bir atmanın ilerleme hızı
I. Yayı geren kuvvet
II. Yayın birim uzunluğunun kütlesi
III. Atmanın genliği
büyüklüklerinden hangilerine bağlıdır?
F
Cevap: V = olduğuna göre atmanın hızı, yayı geren kuvvete ve yayın birim uzunluğunun kütlesine bağlıdır. Doğru cevap I ve II'dir.
n
3 I. Yayın kalınlığı arttırılırsa atmanın ilerleme hızı azalır.
II. Yayın birim uzunluğunun kütlesi azaltılırsa atmanın ilerleme hızı azalır.
III. Yay uzatılırsa atmanın ilerleme hızı artar.
ifadelerinden hangileri doğrudur?

Cevap: Yayda oluşturulan atmanın ilerleme hızı, yayı geren kuvvet (F) ve yayın uzunluğuyla doğru, kütlesi ile ters orantılıdır. Doğru cevap
I ve III'tür.

5