Page 39 - Sosyoloji 1 | 1.Ünite

Sosyolojiye Giriş, Sosyolojinin Alanı, Yöntem ve Teknikleri 1. ÜNİTE

Sosyolojide Gözlem ve Gözlem Çeşitleri

HAZIRLIK SORULARI

1. Yeni katıldığınız bir çevreye uyum sağlama sürecinde öncelikle yapacağınız şey ne olur? Neden?
2. “Araştırma, herkesin gördüğünü görmek, kimsenin düşünmediğini düşünmektir.” sözünden ne anlıyorsunuz?
Görüşlerinizi paylaşınız.

KAVRAMLARIMIZ

Basit Gözlem, Sistematik Gözlem

GÖZLEM

Gözlem, sosyal bilimlerde 19. yüzyılda kullanılmaya başlanmıştır. Olayları kendi doğal akışları içinde ele alan bilgi
edinme sürecine gözlem denir. Olay ya da olgular arasında nedensellik ilişkisinin kurulması için gerekli olan ilk bilgi,
gözlem yolu ile elde edilir. Gözlem, basit ve sistematik gözlem olmak üzere ikiye ayrılır:

Gözlem

Basit Gözlem

Sistematik Gözlem
Katılımlı Gözlem Katılımsız Gözlem

Tablo 1.8: Gözlemin aşamaları.

GÖZLEM ÇEŞİTLERİ

Basit gözlem: Standart bir tekniğe dayanmayan, tekrar- Katılımsız gözlemde ise katılımlı gözlemin tam tersi
lanması rastlantılara bağlı olan gözlemdir. Basit gözlem, araştırmacı gözleyeceği olayın ya da grubun dışında kalmaya
katılımlı gözlem ve katılımsız gözlem olmak üzere ikiye özen gösterir. Bununla beraber olayın tamamen dışında
ayrılır. kalmak gözlem yapabilmeyi imkânsız kılar. Örneğin üniver-
siteli öğrencilerin köyde yaptığı gözlemler katılımsız
Katılımlı gözlem, gözlemcinin standart bir gözlem aracı gözlemlerdir. Bu tür gözlemlerden ancak yüzeysel bilgiler
kullanmaksızın gözlediği olaya doğrudan katılarak gözlemde elde edilebilmektedir. Gözlemlenen kişiler gözlemlendikle-
bulunmasıdır. Örneğin 50. sayfadaki İnternet haberinde rini bildiği zaman olayın doğallığı kaybolmaktadır.
araştırmacı Günter Wallraff (Guntör Valrif), kimliğini sakla-
mış, Türk işçisi “Ali Levent” adını kullanarak yurt dışındaki Sistematik gözlem: Basit gözlem ile elde edilen bilgile-
işçilerin yaşadıkları problemleri gözlemlemiştir. Burada rin öznel olduğu, geçerlilik ve güvenilirlikten yoksun bulun-
araştırmacının kimliğini gizlemesi izlediği gruba katılımını duğu tezlerine karşılık olarak ortaya çıkmış bir tekniktir.
kolaylaştırmış ve kendini grubun bir üyesi gibi kabul Şartları araştırmacı tarafından oluşturulan ve araştırmacı
ettirmiştir. Bu tür gözlemin yararlı yanı gözlenen kişilerin tarafından değiştirilen gözlem şeklidir. Sistematik gözlemde
araştırma yapıldığını bilmemeleri nedeniyle her- hangi bir araştırmacı neyi, nasıl gözlemleyeceğini ve kaydedeceğini
duygusal yönlendirme olmadan olayların kendi akışı içinde bilmekte, gözlemlerini elindeki gözlem çizelgesine, soru
cereyan etme şansına sahip olunmasıdır. listesine veya testlere kaydetmektedir. Bu gözlem türünde
elde edilen verilerin güvenilir olması için fotoğraf makinesi,
Başarılı sonuçlar vermesine rağmen katılımlı gözlemin video kamerası gibi araç ve gereçlerden yararlanılır. Denetim
eleştirilen yönleri de vardır. Katılımlı gözlem, gözlemcinin araçları, gözlemlerin kesinlik ve inceliğini artırdığı gibi
olaya ancak belli bir ölçüde katılabileceği öne sürülerek onlara başka araştırmacılar tarafından yinelenme özelliği
eleştirilmiştir. Ayrıca katılımlı gözlem, gözlemcinin bakış nesnellik kazandırır. Böylece toplanacak bilginin çerçevesi
açısını daraltmakta, olaya sadece aralarına katıldığı kişiler çizilmiş olur. Sistematik gözlem, basit gözlemin yarattığı
açısından bakmasına yol açmakta ve olayın bütününü görme- sakıncaları büyük ölçüde ortadan kaldırır.
sini engellemektedir. Gözlemci, incelediği kişiler arasında
bir ölçüde tarafsızlığını da yitirebilmektedir.

49