Page 19 - Türk Kültür ve Medeniyet Tarihi 11 | 1.Ünite

Türklerde Devlet Teşkilatı

Türklerde ordu; savaşçılar, teşkilat ve teçhizat olmak üzere üç bölümden oluşmuştur. Di-
siplin içinde iyi bir eğitim alan askerî birlikler, savaş araç gereçleri bakımından da iyi bir şekilde
donatılmıştır. İlk Türk İslam devletleri, İslamiyet öncesi dönemdeki Türklerde olmayan ve adına
gulam sistemi denilen yeni bir ordu modelini kullanmaya başlamışlardır. Bu sistemin kaynağı
kesin olarak bilinmese de sistemin ilk kez Karahanlılar tarafından uygulandığı tespit edilmiştir.
Hz. Ömer Dönemi’nde uygulanan ikta sistemi, Türk İslam devletleri tarafından geliştirilerek
uygulamaya devam edilmiştir. İkta sistemi, belirli yerlere ait devlet arazi gelirlerinin asker, sivil
ve devlet adamlarına maaş karşılığı tahsis edilmesi esasına dayanır.
Türk İslam devletlerinde ikta sisteminin gelişmiş uygulaması Büyük Selçuklular ve Türkiye
Selçuklularında görülmektedir. Selçuklular bu sayede hazineden maaş ödemeden büyük bir
orduya sahip olma imkânı bulmuştur. Ayrıca ikta sisteminin uygulandığı bölgelerde üretimin
devamlılığı sağlanmış, taşrada devletin otoritesi de güçlenmiştir.

İLK TÜRK İSLAM DEVLETLERİNDE ORDU

Türkmenler
Hassa Ordusu
KARAHANLILAR Gûlamlar
Saray Muhafızları
Eyalet Ordusu

Eyalet Ordusu
Hassa Ordusu
GAZNELİLER Gûlamlar
Gûlaman-ı Saray
Ücretli Askerler

Gönüllüler

İkta Askerleri
Hassa Ordusu
BÜYÜK Gûlamlar
SELÇUKLULAR
Gûlaman-ı Saray
Bağlı Devletler

Türkmenler
Şema 1.5: İlk Türk İslam devletlerinde ordu

SIRA SİZDE

İlk Türk İslam devletleri arasında yer alan Karahanlılar, Gazneliler ve Büyük Selçuk-
ların taşra teşkilat yapısını karşılaştırınız.

.........................................................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................................................

29